6. تدوین نهایی
در تدوین نهایی، کار تدوین متن و تنظیم پاورقیها، طبق شیوهنامه پژوهشگاه قرآن و حدیث صورت میگیرد که به برخی از قواعد این شیوهنامه اشاره میگردد:
الف ـ چینش متون: پس از ذکر آیات مربوط به هر موضوع، احادیث منقول از پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و اهل بیت گرامی ایشان تا امام مهدی علیه السلام به ترتیب میآیند، مگر احادیثی که عهدهدار تفسیر آیات قرآن اند که بر دیگر احادیث، مقدم میشود. اگر حدیثی، هم از پیامبر صلی الله علیه وآله و هم از یکی از اهل بیت علیهم السلام روایت شده باشد، آنچه از پیامبر صلی الله علیه وآله نقل شده، در متن میآید و به روایت دیگر، در پانوشت اشاره میگردد.
معیار گزینش یک گزارش (حدیث یا روایت تاریخی) از میان گزارشهای متعدد مرتبط، رسا و فراگیر بودن آن است، هر چند از منبعی ضعیفتر باشد. در صورت تشابه گزارشها، متنِ معتبرترین منبع، مقدم داشته میشود.
ب ـ تنظیم پاورقیها: تنظیم منابع (مصادر) در پانوشتها، بر پایه میزان اعتبار منابع، صورت میگیرد. از این رو، کتابهای حدیثی موجود در پژوهشگاه قرآن و حدیث (اعم از منابع شیعه و اهل سنّت)، بر پایه اصول و معیارهای خاصی مرتب و طبقهبندی شدهاند؛ معیارهایی چون: تقدم تاریخی کتاب، شخصیت مؤلف، احراز انتساب کتاب به مؤلف، ارزش کتاب در محافل علمی. همین موارد نیز معیار ترتیب منابع در پانوشتها قرار گرفتهاند.
منابع شیعی از منابع اهل سنّت، جدا میشوند و هر یک از این دو مجموعه، در پانوشت، جداگانه ذکر میگردند. معیار عمده برای ذکر اختلافات در پانوشت، تأثیر این اختلافات در معنا یا مفید بودن ذکر آنها برای خواننده است.
گفتنی است در درآمد کتاب، از حجج اسلام علی اصغر هادوی (همکار مؤلف در آغاز تدوین کتاب و جمعآوری متن اولیه)، محمد احسانیفر (همکار مؤلف در مراحل بعدی)، سید محمد کاظم طباطبایی و عبد الهادی مسعودی (همکار مؤلف در نقد متن و تکمیل تحلیلها)، جناب آقای حمید رضا شیخی (مترجم احادیث) و همه عزیزانی که در تدوین و آمادهسازی کتاب نقش داشتهاند، قدردانی و سپاس شده است.