نگاهی به کتاب «شناخت نامه قرآن» - صفحه 184

در موضوع «واپسین آیه یا آیات نازل شده» با اشاره به چهار دیدگاه مهم، این نظریه آمده است: «با بررسی مستند روایی که به آن‌ها اشاره شد، روشن می‌گردد که هیچ یک از آن‌ها متکی به دلیل قاطعی نیست. بنا بر این باید گفت: اولاً: آخرین آیه‌ای که بر پیامبر صلی الله علیه وآله نازل شده مشخص نیست. ثانیاً: آرای یادشده را می‌توان به آخریّت نسبی حمل کرد؛ یعنی این آیات در اواخر عمر پر برکت پیامبر صلی الله علیه وآله نازل شده‌اند؛ لیکن راویان آن‌ها به دلیل آن که اطلاعات لازم در اختیارشان نبوده، هر یک تصور کرده‌اند که آخرین آیه همان است که آن‌ها باور دارند».
در «پژوهشی در باره احادیث نزول قرآن بر هفت حرف»، حدیث نزول قرآن بر هفت حرف ـ که با مضامین مختلف و در عین حال نزدیک به هم و به طور گسترده در منابع روایی اهل سنّت آمده است ـ جداگانه در منابع اهل سنّت و شیعه، جستجو و بررسی می‌شود و در بررسی دیدگاه‌ها، ضمن اشاره به اختلاف شدید در معنای این روایات، شش معنای مهم شرح داده می‌شود: 1. تقسیم هفت‌گانه معنایی آیات؛ 2. جایگزینی فواصل آیات؛ 3. جایگزینی کلمات متقارب؛ 4. انواع هفت‌گانه قرائات؛ 5. کیفیت‌های هفت‌گانه تلاوت قرآن؛ 6. گویش‌های هفت‌گانه.
در جمع‌بندی و نتیجه‌گیری این بحث، با مردود دانستن نظریه سوم، چهارم و پنجم و ذکر دلایل آن، می‌خوانیم: «از منظر شیعه، قرآن بر یک حرف نازل شده و اختلافات قرائات، منشأ وحیانی ندارد... بنا بر این، روایات نزول قرآن بر هفت حرف، به دلیل مخالف بودن با سخنان اهل بیت، فاقد اعتبارند. افزون بر این، اختلاف و تناقص میان این روایات فراوان است و در بعضی از این روایات، میان سؤال و جواب تناسبی نیست، چنان که برخی از دانشمندان اهل سنّت نیز به موهون بودن این روایات و اضطراب لفظی و معنوی آن‌ها اذعان کرده‌اند ... .
علامه طباطبایی در مواجهه با دیدگاه‌های فراوانی که در تفسیر احادیث "سبعه أحرف" بیان شده، با کمک برخی روایات این نظر را ترجیح داده است که "سبعه أحرف" بر اقسام هفت‌گانه معنایی حمل شود. این اقسام بر اساس روایتی عبارت اند از: امر، زجر، حلال، حرام، محکم، متشابه و امثال. به نظر می‌رسد این دیدگاه اگر چه با ظاهر شماری از روایات سبعه احرف ـ که در منابع اهل سنّت، انعکاس یافته و ناظر به چگونگی قرائت قرآن اند ـ ناسازگاری دارد، ولی بر اساس روایات اهل بیت، محمل مناسبی دارد ... .

صفحه از 200