3. مقامات عارفان

برخى از مقاماتى كه حضرت امام(ره) براى عارفان باللّه ذكر كرده, بدين شرح است:

يك. اختصاص درك برخى از حقايق بلند, به عارفان

از جمله اين موارد, درك همه اسرار و حقايق معرفت عقل و جهل و جنود آنهاست. حضرت امام(ره) در اين باره مى فرمايد:
بدان كه معرفت عقل و جهل و جنود آنها, از مختصّات علوم غيبيّه الهيه و معارف حقيّه باطنيه است كه معرفت آنها به جميع شئون و تمام مدارج و مراتب و همه اسرار و حقايق, ميسور و ميّسر نشود, مگر از براى اصحاب ولايت و ايقان و اوحديّ ارباب معارف و ايمان كه به نور معرفت و قدم سلوك, از جلباب بشريتْ خارج [شده] و حُجب عوالم مُلك و ملكوت را خرق نموده, به مبادى وجود و مصادر غيب و شهود رسيده و به مشاهده حضوريه, عوالم غيب را دريافته باشند; و اين, جز براى كُمَّل رخ ندهد. ^۱
حضرت امام(ره) معتقد است كه اهل معرفت به مشاهده حضورى ـ كه همان علم حضورى است و به مراتب از استدلال و برهان (كه علم حصولى است), عميق تر و محكم تر است ـ تسبيح موجودات را درمى يابند; امّا آنان كه به اين مقام عرفانى نائل نشده و در حجاب نفس و طبيعتْ گرفتارند, از درك آن ناتوان اند:
اهل معرفت به مشاهده حضوريه, اين حقيقت را [كه تسبيح حقيقى است], دريافته اند… بالجمله, انسان چون افق وجودش در يك حدّ محدودى است و نيز به واسطه انغمار در طبيعت, از غير طبيعت خود محجوب است, عوالم فوقِ خود و دونِ خود را نيافته است; بلكه از خود نيز كاملاً محجوب است. ^۲