آن, لغو بودن نظام تربيتى ـ اخلاقى اديان آسمانى خواهد بود. به علاوه, نادرستى اين ادّعا با برهان و تجربه نيز ثابت شده است.
حضرت امام(ره), در بحثهايى از نگاشته گرانسنگ خود, بر تحوّل پذيرى اخلاق آدمى, پاى فشرده است و مى نويسد:
…انسان مى تواند نشئه خود را تبديل كند و مظهريت ابليسيّه را به مظهريت آدميّه مبدّل نمايد; زيرا كه انسان تا در عالم طبيعت ـ كه دار تغيّر و تبدّل و نشئه تصرّم و هيوليت است ـ واقع است, به واسطه قوّه منفعله كه حق تعالى به او عنايت نموده و راه سعادت و شقاوت را واضح فرموده, مى تواند نقائص خود را مبدّل به كمالات و رذائل خويش را تبديل به خصائل حميده و سيّئات خود را مبدّل به حسنات نمايد. ^۱
چنانكه مشهود است, حضرت امام (ره) در اين بيان خود, بر مبانى فلسفى مربوط به جهانْ شناخت, همچون نظام تحوّل و تبدّل در هستى و هيولا بودن جهان مادّى و گذرا بودن آن, تكيه كرده است. بدين ترتيب, ايشان ديدگاه «ذاتى بودن صفات اخلاقى» را چنين به باد انتقاد گرفته است:
و اينكه معروف است: «فلان خُلقِ زشت و يا فلان صفت رذيله از ذاتيّات است و قابل تغيير نيست, اصلى ندارد و حرفى بى اساس و ناشى از قلّت تدبّر است…; بلكه با رياضات و مجاهدات, تمام صفات نفسانيه را مى توان تبديل [نمود] و تغيير داد. حتى جُبن و بخل و حرص و طمع را مى توان مبدّل به شجاعت و كَرَم و قناعت و عزّت نفس نمود.» ^۲
ايشان در جاى ديگرى نيز جبلّى بودن اخلاق را رد كرده و چنين آورده است:
بايد دانست كه انسان, مادامى كه در اين دنياست, به واسطه آنكه در تحت تغيّرات و تصرّفات واقع است, تبديل هر مَلَكه به ملكه[اى ديگر] مى تواند بكند و اينكه مى گويند: «فلان خُلق, فطرى و جبلّى است و قابل تغيير نيست»,