كند; و خيلى اتّفاق افتاده كه جوانهاى نورَس, بعد از چندى اشتغال شديد و مواظبت كامل در مستحبّات, بكلّى منحرف شدند و لايبالى به دين گرديدند. ۱
بنابراين, دشوارى راه سلوك و تهذيب نفس, نبايد انسان را از ورود به آن باز دارد; چه, اگر وارد اين راه شود و مقاومت ورزد و اصل رفق و مدارا و تدريج (در تربيت اخلاقى) را رعايت كند, موفّق خواهد شد:
آرى! در ابتداى امر, ورود در هر يك از مقامات عارفين و قطع هر مرحله از مراحل سلوك, مشكل به نظر آيد. شيطان و نفس نيز به اين معنى كمك كند كه انسان را نگذارد وارد سلوك شود; ولى پس از ورود, كم كم راه, سهل و طريق, آسان شود. هر قدمى كه در راه حق و آخرتْ انسان بردارد, براى قدم ديگر, نور هدايت الهى, راه را روشن كند و سلوك را سهل و آسان فرمايد. ۲
5 . توجّه دادن به دوران جوانى به عنوان زمان مناسب تربيت اخلاقى
حضرت امام(ره) در اغلب نوشته هاى اخلاقى خود, بر اين نكته تأكيد كرده است كه بهترين زمان براى پرداختن به تهذيب نفس و تصفيه دل, سنين جوانى است. ۳ امام(ره) به سه دليل بر ايّام جوانى تأكيد خاصى دارند:
يك. جوان, آغاز رشد و بلوغ خود را مى گذراند. از اين رو, صفحه دل او صاف و بى آلايش است و براى پذيرش تربيت اخلاقى, مناسب تر است.
دو. اخلاق زشت در اين سن, رسوخ چندانى نكرده است. بنابراين, كندن ريشه هاى آن, به مراتب ازسن پيرى كه اين اخلاق زشتْ به صورت درختى پر ريشه درآمده, آسان تر است.
سه. اراده جوان, براى انجام دادن هر كارى از ساير سنين به مراتب قوى تر است. ايشان, در اين باره مى فرمايد:
1.همان, ص۳۱۸.
2.همان, ص۲۷۴.
3.از جمله اين كتابها جهاد اكبر است. ايشان در بخشى از اين كتاب, خطاب به طلاب حوزه هاى علميه چنين آورده است: «شما كه اكنون جوانيد, نيروى جوانى داريد, بر قواى خود مسلّط مى باشيد و هنوز ضعف جسمى بر شما چيره نشده است, اگر به فكر تزكيه و ساختن خويش نباشيد, هنگام پيرى كه ضعف, سستى, رخوت و سردى بر جسم و جان شما چيره شد و نيروى اراده, تصميم و مقاومت را از دست داديد و بار گناه و معصيت, قلب را سياه تر ساخت, چگونه مى توانيد خود را بسازيد و تهذيب كنيد؟… جوانان ننشينند كه گرد پيرى, سر و روى آنان را سفيد كند. شما تا جوان هستيد… مى توانيد هواهاى نفسانى, مشتهيات دنيايى و خواسته هاى حيوانى را از خود دور سازيد». (مبارزه با نفس يا جهاد اكبر, ص۶۰)
