و مادر است و اگر در اين مرحله سهل انگارى و فتور و سستى شود, چه بسا كه طفل بيچاره را كار به رذائلِ بسيار كشد و منتهى به شقاوت و بدبختى ابدى او شود. ^۱
آن گاه, درباره ضرورت تربيت عملى مى فرمايد:
و چون اطفال را حشْر دائم يا غالب با پدر و مادر است, تربيتهاى آنها بايد عملى باشد… و فساد عملى پدر و مادر, از هر چيز بيشتر, در اطفال سرايت كند. چه بسا كه يك طفل كه عملاً در خدمت پدر و مادر بد تربيت شد, تا آخر عمر با مجاهدت و زحمت مربّيان, اصلاح نشود. ^۲
اهميّت تربيت عملى والدين از نظر حضرت امام(ره) تا بدان حدّ است كه ايشان حتّى كارهاى تصنّعى والدين را در اين جهت, جايز مى شمارد:
… اگر فرضاً خودِ پدر و مادر به اخلاق حسنه و اعمال صالحه متّصف نيستند, در حضور طفل, با تكلّف, خود را به صلاح نمايش دهند تا آنها عملاً مرتاض و مربّي شوند و اين, خود شايد مبدأ اصلاح خود پدر و مادر نيز شود. ^۳
ايشان درباره ضرورت تربيت عملى در ميان علما به عنوان معلّمان و مربّيان مردم, چنين آورده است:
پس آنان كه به مسند ارشاد خلق نشستند و خود را راهنماى طريق سعادت معرّفى مى كنند, بايد با اين صفت شريف (تواضع), خلق را دعوت كنند… [و] تا نورانيت و صفا و محبّت و تواضع در قلب عالِم و مرشد نباشد, نمى تواند به ارشاد خلق و تعليم مردمْ قيام كند و نمى تواند تخم معارف و حكم را در قلوب مردم بنشاند…
و چون عالم به وظيفه علم ـ كه اخلاق حسنه است ـ رفتار نكرد, دين و علم از نظر مردم مى افتد و عقيده مردم, سست مى شود و دلها از علماى حق هم