تمام نيست و به برهان لمّى متين, اثبات اين مطلب را ـ كه از شئون توحيد است ـ فى الحقيقه به ثبوت رسانديم. ۱
آن گاه, ايشان به دلالت وحى برمدّعا اشاره مى كند:
و حق ـ تبارك و تعالى ـ در قرآن شريف به اين مطلب, بسيار اعتنا فرموده و در بسيارى آيات, صراحتاً اعلان علم موجودات و تسبيح آنها را از ذات مقدس حق, فرموده. ۲
از نظر امام(ره), كسانى كه آيات و روايات دالّ بر تسبيح را بر تسبيح تكوينى حمل كرده اند, در حجاب طبيعت گرفتارند و عدم وجدان را دليل بر عدم وجود گرفته اند:
محجوبان, چون اين مطلب را به وجدان يا برهان در نيافته اند, تسبيح را به تسبيح تكوينى حمل كردند, با آنكه تسبيح تكوين, تسبيح نيست; چنانكه واضح است; ولى اهل معرفت به مشاهده حضوريه اين حقيقت را دريافته اند. ۳
مقصود حضرت امام(ره) از مشاهده حضوريه, همان برهان شهود است. بنابراين, از نظر امام(ره), افزون بر دليل عقلى و نقلى, برهان شهودى نيز از جمله دلائل سريان شعور در تمام اجزاى هستى است.
3. سريان رحمت الهى
حضرت امام(ره), معتقد است كه دو اسم «رحمان» و «رحيم», از امّهات اسماى الهى و از اسماى محيطه واسعه است ۴ و از اين جهت است كه در مفتاح كتاب الهى, اين
1.همان, ص۲۶۰.
2.همان جا.
3.همان جا. براى آگاهى بيشتر از نظرگاه هاى مفسّران درباره برخى از آيات كه از تسبيح موجوداتْ سخن به ميان آورده است. ر.ك: التبيان, الطوسى, ج۶, ص۴۸۲; مجمع البيان, أمين الاسلام الطبرسى, ج۳, ص۴۱۶; تفسير نمونه, ج۱۲, ص۱۳۲; من وحى القرآن, محمد حسين فضل اللّه, ج۱۴, ص۱۳۶.
4.شرح حديث جنود عقل و جهل, ص۲۳۳.
