تو پيش از آن ، نه كتابى مى‏خواندى ، و نه با دستت مى‏نوشتى ، و گرنه باطل‏انديشان قطعاً به ترديد مى‏افتادند).
د - پيراستگى از اختلاف و تناقض: تاريخ تمدّن و دانش، آثار علمى بى‏شمار و شاهكارهاى بسيارى را سراغ دارد كه ره آورد تأملات عقلانى و تجربى انسان اند. ژرف انديشان بسيارى پاى بر اين عرصه خاكى ساييده‏اند و آثار ارزشمندى از خود بر جاى گذاشته‏اند؛ ولى هر يك از آثار علمى، نشان از نقصان و محدوديتِ آگاهى و معلومات نويسندگان آنها دارد، و پديدآورندگان آثار بزرگ علمى نيز به نقصان و نارسايى يافته‏هاى خويش اذعان كرده‏اند. امّا در اين ميان ، يك اثر وجود دارد كه دعوى جامعيت، كمال و حقانيت تمام مطالب خويش را دارد:
(ذَ لِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ .¹
اين كتاب ، ترديد در آن نيست) .
(وَ بِالْحَقِ‏ّ أَنزَلْنَهُ وَ بِالْحَقِ‏ّ نَزَلَ .²
آن را به حقيقت فرستاديم و به حقيقت هم فرود آمد).
اين اثر، همان قرآن است كه با گذشت چهارده قرن از نزول آن، دانشمندان و حكمت‏جويان عالم ، در برترى و برازندگى آن در شگفت اند و مرور ايام و پيشرفت روز افزون علوم و معارف بشرى، درستى و راستى اين ادّعا را بيش از پيش تثبيت مى‏كند. اين حقيقت را قرآن در يكى از آيات استدلالى خويش چنين بيان مى‏كند:
(أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلَفًا كَثِيرًا . ³
آيا در قرآن نمى‏انديشند و اگر از جانب غير از خدا بود، در آن اختلاف‏هاى زياد مى‏يافتند).
اختلاف شامل هر نوع اضطراب، ناهماهنگى، تعارض و تناقض مى‏شود. ⁴