ابو عبد الرحمان بكر بن حمّاد تاهرتى قَيرَوانى ، از حافظان حديث و از محدّثان موثّق و مورد اطمينان است . وى را قصيده اى است كه در آن بر امير مؤمنان سوگوارى مى كند و سوگوارى عمران بن حطّان خارجى بر عبد الرحمان بن ملجم را پاسخ مى گويد . او در قرن سوم هجرى در تلعون درگذشت.[۱]
شعر او در مورد امام علی(ع):
قُل لِابنِ مُلجَمٍ وَالأَقدارُ غالِبَةٌ
هَدَّمتَ ـ وَيلَكَ!ـ لِلإِسلامِ أركانا
قَتَلتَ أفضَلَ مَن يَمشي عَلى قَدَمٍ
وأوَّلَ النّاسِ إسلاما وإيمانا
وأعلَمَ النّاسِ بِالقُرآنِ ثُمَّ بِما
سَنَّ الرَّسولُ لَنا شَرعا وتِبيانا
صِهرَ النَّبِيَّ ومَولاهُ وناصِرَهُ
أضحَت مَناقِبُهُ نورا وبُرهانا
وكانَ مِنهُ عَلى رَغمِ الحَسودِ لَهُ
مَكانَ[۲]هارونَ مِن موسَى بنِ عِمرانا
وكانَ فِي الحَربِ سَيفا صارِما ذَكَرا
لَيثا إذا لَقِيَ الأَقرانُ أقرانا
ذَكَرتُ قاتِلَهُ وَالدَّمعُ مُنحَدِرٌ
فَقُلتُ سُبحانَ رَبِّ النّاسِ سُبحانا
إنّي لَأَحسَبُهُ ما كانَ مِن بَشَرٍ
يَخشَى المَعادَ ولكِن كانَ شَيطانا
أشقى مُرادٍ[۳]إذا عُدَّت قَبائِلُها
وأخسَرَ النّاسِ عِندَ اللّهِ ميزانا
كَعاقِرِ النّاقَةِ الاُولَى الَّتي جَلَبَت
عَلى ثَمودَ بِأَرضِ الحِجرِ خُسرانا
قَد كانَ يُخبِرُهُم أن سَوفَ يَخضِبُها
قَبلَ المَنِيَّةِ أزمانا فَأَزمانا
فَلا عَفَا اللّهُ عَنهُ ما تَحَمَّلَهُ
ولا سَقى قَبرَ عِمرانَ بنِ حَطّانا
لِقَولِهِ في شَقِيٍّ [ظَلَّ][۴]مُجتَرِما
ونالَ ما نالَهُ ظُلما وعُدوانا
«يا ضَرَبةً مِن تَقِيٍّ ما أرادَ بِها
إلّا لِيَبلُغَ مِن ذِي العَرشِ رِضوانا!!»
بَل ضَربَةً مِن غَوِيٍّ أورَدَتهُ لَظىً
فَسَوفَ يَلقى بِهَا الرَّحمنَ غَضبانا
كَأَنَّهُ لَم يُرِد قَصدا بِضَربَتِهِ
إلّا لِيَصلى عَذابَ الخُلدِ نيرانا[۵]
به ابن ملجم بگو : و سرنوشت ، چيره است
واى بر تو ! پايه هاى اسلام را نابود كردى .
بهترين كسى را كه روى زمين گام مى زد ، كُشتى
آن كه در اسلام و ايمان ، نخستينِ مردم بود .
داناترينِ مردم به قرآن و نيز
به آنچه پيامبر به عنوان شرع و سنّت ، بيان كرده بود .
داماد پيامبر ، دوست و ياور او
آن كه مناقبش به روشنى و استوارى درخشان است .
على رغم حسودانش ، براى وى [ نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله ]
همان منزلتى بود كه براى هارون نسبت به موسى بود .
در جنگ ، شمشيرى بُرنده ، مردِ جنگ
و شير بود ، هنگامى كه با هماوردهايش روبه رو مى شد .
درحالى كه اشك فرو مى ريزم ، قاتلش را به ياد مى آورم
مى گويم : منزّه است پروردگارِ مردم !
مى انديشم كه وى (قاتل على عليه السلام ) از جنس بشر
ـ كه از قيامت بترسد ـ نبود ؛ بلكه شيطان بود .
پست ترين فرد قبيله مراد ـ اگر قبيله اش به شمار آيد ـ بود
و نزد خداوند ، زيانبارترينِ آنان .
چون پى كننده ناقه در گذشته ها كه
براى قوم ثمود در سرزمينشان ، زيان به بار آورد .
به آنان مى گفت كه محاسنش خون رنگ خواهد شد
اندكى پيش از در رسيدن مرگش .
خداوند به خاطر آنچه كه او كرد ، هرگز از او نگذرد
و گور عمران بن حطّان را خُنَك نسازد .
به خاطر اين شعرش درباره آن شقاوتْ پيشه گنهكار
و آنچه از ظلم و ستم كه بدان دست يازيد :
«اى ضربه اى كه از سوى فرد پرهيزگار زده شد
و بدان ، جز دستيابى به خشنودى خدا را نمى خواست!» .
بلكه ضربه ستمكارى بود كه او را به جهنّم كشاند
و بدان كه خشم خداى رحمان را خواهد ديد .
گويى كه با ضربه خود ، نخواست
جز رسيدن به عذاب جاويدان جهنّم را .
[۱]. ر . ك : أعيان الشيعة : ج ۳ ص ۵۹۱
[۲]في المصدر : «ما كان» ، وما في المتن أثبتناه من المصدرَين الآخَرين .
[۳]في المصدر : «مرادا» ، والصحيح ما أثبتناه كما في الغدير ومروج الذهب .
[۴]سقط ما بين المعقوفين من المصدر وأثبتناه من الغدير .
[۵]الاستيعاب : ج ۳ ص ۲۲۱ الرقم ۱۸۷۵ ، مروج الذهب : ج ۲ ص ۴۲۷ ؛ الغدير : ج ۱ ص ۳۲۶ عن بكر بن الحسّان الباهلي .
