5. علم غريب الحديث ^۱
در شيعه:
غريب حديث النبى(ص), شيخ صدوق (م381ق)
در اهل سنّت:
غريب الحديث, ابو عُبيد قاسم بن سلاّم (م224ق)
اصلاح غلط أبى عُبيد, ابن قُتيبه (م276ق)
و آثار غريب الحديثيِ نويسندگانى چون: ابن اعرابى (م231ق), شيبانى (م231ق), اَثْرم (م232ق), و…
از اين مرحله (مرحله اوّل: تدوين), آثارى اندك برجاى مانده و غالباً فقط عنوان آنها در فهرستْ نامه ها ثبت است. بدين ترتيب, روشن است كه تعريف واضح و فراگيرى نيز از علم حديث يا علوم حديث در اين زمان در دست نباشد.
ويژگى هاى اين دوره را مى توان چنين برشمرد: 1) تطبيقى بودن آثار در حوزه علم حديث, 2) از ميان رفتن بيشترِ اين نوشتارها, 3) برابريِ شيعه و اهل سنّت در توجّه به اين دانش ها.

مرحله دوم: فراگير شدن دانش ها

در مرحله دوم, نگاه فراگير به دانش هاى حديثى در ميان عالمان حديثْ رواج يافت. نتيجه اين جامع نگرى ها تأليف كتاب هايى با عنوان (علوم حديث) يا تعبيرهاى مُشابه بود. البته اين حركت, در كنار آثار تطبيقى بود كه تأليف آنها از دوره نخست شروع شده بود و همچنان استمرار داشت.
دكتر محمود طحّان, مرحله دوم از تطوّرات علوم حديث را كه از قرن چهارم آغاز