امير محمود بن امير يمين الدوله ظفرايى ، از شاعران قرن هشتم هجرى است كه در سال ۶۸۵ ق ، در فريومد خراسان ، متولّد شد . پدرش شاعر بود و از طرف سلطان ابو سعيد بهادر ، مستوفى خراسان بود. ابن يمين با علاء الدين محمّد به گرگان رفت . سپس به خراسان و هرات ، سفر كرد و به مدح امراى سربداران و آل كرت پرداخت. ديوان شعر او در زمان اسارتش در جنگ زواره به غارت رفت و وى دوباره آن را گِرد آورد . وى مذهب شيعه داشت و از ذوق عرفانى برخوردار بود . مجموعه اشعارش به پانزده هزار بيت مى رسد .
شعر او در ستایش حضرت علی(ع):
مقتداى اهل عالم چون گذشت از مصطفى
ابن عمّ مصطفى را دان علىّ مرتضى
آن على اسم و مسمّا كز عُلوّ مرتبت
اوج گردون با جنابش ارض باشد با سما
آن كه از مغرب به مشرق كرد رجعت آفتاب
تا نماز بى نياز او نيفتد در قضا
وان كه مى زيبد كه روح اللّه زبهرِ افتخار
نوبت صيتش زند فوقَ السماوات العُلا
اوست مولانا به فرمانى كه از حق ، ناطق است
چون توان منكر شدن در شأن او «مَنْ كُنْت» را؟
بر جهان ، جاهش سرادُق مى كشد خورشيدوار
وز تواضع ، او به زير سايبانى از عبا
خسرو سيّاره بر شير فلك بوده سوار
چون به دُلدُل برنشستى مرتضى روز دَغا
جز به قوّت هاى روحانى كجا ممكن شدى
در ز خيبر كَندن و برهم دريدن اژدها؟
زان كرامت ها كه ايزد كرد و خواهد كرد نيز
با على اكنون بشارت مى رساند «هل أتى»
بهرِ اثبات امامت گر بُود قاضىّ عدل
علم و جود و عفّت و مرديش بس باشد گُوا
گر نكردى در نبوّت را نبى اللّه مُهر
مُرسَلى بودى على افضل ز كلّ انبيا
آن كه در حين صَلات از مال خود دادى زكات
جز على را كس نمى دانم به نصّ «إنّما»
آنچه او را از فضايل هست از اقرانش مجوى
جهل باشد جُستن انسانيت از مردم گيا
كى رسيدش ار نبودى افضليت وصف او
از «سَلونى» دَم زدن در بارگاه مصطفى؟
رهنمايى جوى از وى كاو شناسد راه را
چون نبُرد اين ره كسى هرگز به سر بى رهنما
ترك افضل بهرِ مفضول از فضول نفْس دان
در طريق حق مكن جز نور عصمت ، پيشوا
وان ندانم هيچ كس را از نبى چون بگذرى
جز علىّ مرتضى را پادشاه اوليا
در وِلاى او نمايم پايدارى همچو قطب
ور بگرداند فلك بر سر به خونم آسيا
من كه باشم كِش ثنا گويم، ولى مقصودم آنك
از شمار بندگان داند مرا روز جزا
كردگارا ! مجرمم ، امّا تو آگاهى كه من
بنده اويم . چه باشد گر به او بخشى مرا ؟[۱]
[۱]ديوان ابن يمين فريومدى (تصحيح : باستانى راد ، تهران : انتشارات سنايى) : ص ۱۰ ـ ۱۲ .
