ابو فراس حارث بن سعيد بن حمدان بن حمدون حمدانى تَغلِبى ، يگانه زمان خود و در فضل ، ادب ، كَرَم ، بزرگى ، مجد ، بلاغت ، زيركى و شجاعت ، خورشيد روزگارش بود . شعر او مشهور است . صاحب بن عبّاد مى گفت كه : «شاعرى به پادشاهى آغاز شد و با پادشاهى پايان يافت» ؛ يعنى با امرؤالقيس و ابوفراس . در شهر مَنْبِج سكونت داشت و در زمان حكومت پسر عمويش ابو الحسن سيف الدوله ، در شهرهاى شام مى چرخيد . در چندين جنگ ، آوازه اى به هم زد كه در آنها با روميان جنگيد و دو بار اسير گشت . در سال ۳۲۰ يا ۳۲۱ ق ، به دنيا آمد و در سال ۳۵۷ ق ، كشته شد (ر . ك : الغدير : ج ۳ ص ۴۰۵) .
شعر او در مدح امام علی(ع):
تَبّا لِقَومٍ تابَعوا أهواءَهُم
فيما يَسوؤُهُمُ غَدا عُقباهُ
أتَراهُمُ لَم يَسمَعوا ما خَصَّهُ
مِنهُ النَّبِيُّ مِنَ المَقالِ أباهُ ؟ !
إذ قالَ يَومَ غَديرِ خُمٍّ مُعلِنا
مَن كُنتُ مَولاهُ فَذا مَولاهُ
هذي[۱]وَصِيَّتُهُ إلَيهِ فَافهَموا
يا مَن يَقولُ بِأَنَّ ما أوصاهُ
أقِرّوا مِنَ القُرآنِ ما في فَضلِهِ
وتَأَمَّلوهُ وَافهَموا فَحواهُ
لَو لَم تُنَزَّل فيهِ إلّا هَل أتى
مِن دونِ كُلِّ مُنَزَّلٍ لَكَفاهُ
مَن كان أوَّلَ مَن حَوَى القُرآنَ مِن
لَفظِ النَّبِيِّ ونُطقِهِ وتَلاهُ ؟
مَن كانَ صاحِبَ فَتحِ خَيبَرَ ؟ مَن رَمى
بِالكَفِّ مِنهُ بابَهُ ودَحاهُ ؟
مَن عاضَدَ المُختارَ مِن دونِ الوَرى ؟
مَن آزَرَ المُختارَ مَن آخاهُ ؟
مَن باتَ فَوقَ فِراشِهِ مُتَنَكِّرا
لَمّا أطَلَّ فِراشَهُ أعداهُ ؟
مَن ذا أرادَ إلهُنا بِمَقالِهِ
الصّادِقونَ القانِتونَ سِواهُ ؟
مَن خَصَّهُ جِبريلُ مِن رَبِّ العُلى
بِتَحِيَّةٍ مِن رَبِّهِ وحَباهُ ؟
أظَنَنتُمُ أن تَقتُلوا أولادَهُ
ويُظِلُّكُم يَومَ المَعادِ لِواهُ ؟
أو تَشرَبوا مِن حَوضِهِ بِيَمينِهِ
كَأسا وقَد شَرِبَ الحُسَينُ دِماهُ ؟ ![۲]
بدا به مردمى كه پيرو هوا نفس خود شدند
در چيزى كه فرداى آن از نتيجه اش زيان ديدند !
آيا آنان نشنيدند آنچه را كه پيامبر
در سخن خود ، پدرش را بدان ويژه ساخت؟
هنگامى كه در روز غدير خم آشكارا گفت :
«هر كس كه من بر او مولايم ، على مولاى اوست» .
اين وصيّت او به وى است ، نيك بفهميد
اى كسانى كه مى گوييد او به وى سفارش نكرد .
در قرآن ، آنچه را كه در فضل اوست ، بخوانيد
و درنگ كنيد و محتوايش را بفهميد .
اگر در شأن ايشان ، تنها «هل أتى» نازل مى شد
بدون آن كه چيز ديگرى نازل شود ، او را بس بود .
نخستين كسى كه قرآن را گرفت
از زبان و سخن پيامبر و خواند ، كه بود؟
صاحب فتح خيبر كه بود؟ و چه كسى
با زور بازو ، در و پاشنه آن را كَند و دور افكند؟
چه كسى پيامبرِ مختار را بى همراهىِ ديگر مردم ، يارى كرد؟
و چه كسى او را پشتيبانى نمود و چه كسى برادرش شد؟
چه كسى ناشناس در بستر او خوابيد
آن گاه كه دشمنانش بر گِرد بستر او جمع شدند؟
خدايمان به كلام خودش
از «صادقان» و «قانتان» ، جز او چه كسى را اراده كرده است؟
جبرئيل از سوى پروردگار اعلى چه كسى را
به سلام خداوند ، ويژه ساخت و او را برگزيد؟
آيا پنداشتيد كه اگر فرزندانش را بكُشيد
در روز قيامت مى توانيد در سايه چترش قرار گيريد؟
و يا آن كه [ پنداشته ايد ] از حوض او به دست او
آبى خواهيد نوشيد ، در حالى كه خون حسين ريخته شد؟
و از همين قصيده است :
أنَسيتُمُ يَومَ الكِساءِ وأنَّهُ
مِمَّن حَواهُ مَعَ النَّبِيِّ كِساهُ ؟ !
يا رَبِّ إنّي مُهتَدٍ بِهُداهُمُ
لا أهتَدي يَومَ الهُدى بِسِواهُ
أهوَى الَّذي يَهوَى النَّبِيَّ وآلَهُ
أبَدا وأشنَأُ كُلَّ مَن يَشناهُ[۳]
آيا فراموش كرديد «روز كسا» را و اين كه او
از جمله كسانى بود كه در زير عباى پيامبر قرار گرفت؟
خداى من! من به هدايت آنان راه جُستم
و در روز هدايت ، جز به او هدايت نمى جويم .
عشق مى ورزم به كسى كه پيامبر و آل او دوستش دارند
همواره ؛ و با هر كس كه او را بد مى دارد ، بد خواهم بود .
[۱]في الطبعة المعتمدة : «هذا» ، والتصحيح من طبعة مركز الغدير .
[۲]الغدير : ج ۳ ص ۴۰۴ وراجع المناقب لابن شهر آشوب : ج ۲ ص ۲۳۲ .
[۳]أعيان الشيعة : ج ۴ ص ۳۴۴ وراجع الغدير : ج ۳ ص ۴۰۵ .
