فقه الحديث در نگاه آية الله بروجردي - صفحه 28

كتاب هايى كه براى نقل فتاواى مأثور از عترت طاهر (طبق الفاظ صادر شده از آنان) تدارك ديده شده, مورد تعرّض قرار نگرفته است. (ج2, ص93)
از مقدّم داشتن كتب فقهى پيشين بر كتب حديثى كنونى و نيز تصريحات فراوان مرحوم بروجردى, اين نكته پيداست كه ايشان, برفراگير بودن جوامع روايى ثانويه بر همه متون روايى اوّليه, اعتقاد نداشت و انتقال بخش زيادى از روايت ها را (كه در جوامع اوّليه بوده اند), از طريق كتب فقهى پيشينيان مى دانست (درباره نظر مرحوم بروجردى در خصوص حديثى بودن متن كتب فتوايى قدما, ر.ك: ج1, ص153, 173, 498 و ج2, ص50, 92, 294 و ج3, ص160, 187).

2. نقش زمان در تفسير روايات

يكى از نكات مهم و مبانى با ارزشِ مرحوم بروجردى در تفسير روايات و برداشت هاى فقهى از روايات, توجّه به اوضاع فرهنگى و بويژه فقهى در عصر صدور روايت است. طبيعى است كه انسان و بويژه معصوم, بدون توجّه به مقتضيات اوضاع و شرايط محيطى خود, سخن نمى گويد; زيرا سخن گفتن, بدون توجّه به محيط و الزامات و اقتضائات آن, به دور از بلاغت و فصاحت است. كلام ارزشمند, آن است كه به موقع و در موقعْ گفته شود و سخن, هر چه از فضاى موجودْ دور باشد, به همان مقدار از متانت و استوارى دور است. بى توجّهى به اوضاع و شرايط صدور روايت در تفسير آن, به يك معنا انتساب اتّهام «بى ربطى» و «بى منطقى» به گفتار معصوم است كه هيچ خردمندِ آشنا به مقام الهى و پايگاه علمى معصومان, چنين اتّهامى را بر نمى تابد. آنان كه كلام معصوم(ع) را بدون توجّه به شرايط و اوضاعِ صدور و مجردّ از هر گونه قرائن خارجى تفسير مى كنند, در واقع, به اين پيامد ناگوار آن توجّه ندارند; وگرنه, قطعاً از اين قبيل تفسيرها پرهيز خواهند داشت. مرحوم بروجردى, در تفسير روايت ها شيوه عملى خود را بر مطالعه و بررسى شرايط صدور روايتْ نهاده بود و از اين رهگذر, به نكات و برداشت هاى بديع و زيبايى دست يافته, به مقدار زيادى از دست يازيدن به اصول عملى, بى نياز شده بود. فقه مرحوم

صفحه از 42