فقه الحديث در نگاه آية الله بروجردي - صفحه 37

بسيارى موارد, راه حلّ جمع بين روايات, پاسخ لازم را مى داد و به نتيجه مى رسيد. مقرّر محترم, در مواردى از كتاب, توجّه و رويكرد مرحوم بروجردى را آورده و نمونه هايى از جمع روايات به ظاهر متناقض را نقل كرده است.

7. عمل و يا اعراض اصحاب

چگونگى برخورد فقيهان گذشته با روايات ـ بويژه در دورانى كه اصولگرايى فقيهان, چنان گسترش نيافته بود كه راه رويكرد به قرآن و حديث را باريك و حتّى مسدود كند ـ, از اهمّيت و اعتبار ويژه اى برخوردار است. اينان, گاه از كنار روايتى با سند معتبر, بى اعتنا رد مى شدند و گاه به مضمون روايتى به ظاهر نه چندان معتبر, عمل مى كردند. با توجّه به جايگاه ويژه اى كه روايت در استنباط هاى فقهى آنان داشت, چنين برخوردهايى نمى تواند بى مفهوم باشد. بنابراين, بايد براى اين قبيل برخوردها توجيهى قابل قبول در نظر گرفت و با سرگرانى, از كنار آنها نگذشت. از نظر مرحوم بروجردى, چگونگى برخورد فقيهان گذشته با روايت ها معنادار است. ايشان, همواره به عمل و يا اعراض آنان, توجّه ويژه مى كرد. به عنوان نمونه, درباره مرسله حسين بن سعيد و مرفوعه على بن اسباط, درباره مردى كه يكى از نمازهاى پنجگانه را به طور نامشخصّ فراموش كرده, مى نويسد:
به هر حال, در استدلال به مضمون اين دو روايت, با توجّه به استدلال افرادى چون شيخ مفيد, شيخ طوسى و ديگر بزرگانِ از قدما در مقام فتوا دادن به مضمون آنها, جايى براى مناقشه از نظر مُرسل يا مرفوع بودن, باقى نمى ماند.(ج3, ص179)
در خصوص اهمّيت دادن به اعراض علما از فتوا دادن به مضمون روايت و يا رواياتى اين چنين مى گويد:
فتوا دادن به جواز تعجيل [در خصوص تقديم خاصه ظهر برزوال], مشكل است; چون اصحاب, از اين روايت ها اِعراض كرده اند و چنان كه درجاى خود تقرير شده, يكى از بزرگ ترين اسباب وهن روايت, اعراض علماست. (ج1, ص171. همچنين, ر.ك: ج1, ص217, 237, 262, 312 و ج3, ص361)

صفحه از 42