است و روانشناسان از روش هاى علمى استفاده مى كنند و روش هاى علمى, همان روش هاى منظّم, قابل مشاهده و قابل تجربه اند. در اين جا براى اين كه بهتر نشان دهم كه وقتى مى گوييم روانشناسيِ يك مسئله چيست, مقصودمان تبيين يك رفتار و انگيزه ها و علل آن است و اينها كار روانشناسى است, به يك حديثْ اشاره مى كنم و بعداً مفصّل تر بحث خواهم كرد.
حضرت على(ع) در نهج البلاغه مى فرمايد: «الغيبةُ جُهدُ العاجز; غيبت كردن, كوشش شخص ناتوان است». ^۱ اين كه غيبت كردن, حرام است و سزاوار نيست كه انسانْ غيبت كند, بحثى اخلاقى است; امّا اتّفاقاً مهم ترين بحث در روانشناسى, موضوعات اخلاقى است. در اين حديث, تعبير «جهدُ العاجز», تبيين رفتارى است و مى بينيد كه انگيزه غيبت كردن, در اين جمله آمده است. اين نكته مربوط به روانشناسى است كه چرا يك انسانْ غيبت مى كند و ما معمولاً مى توانيم آزمايش هايى در مورد آن انجام دهيم.
در مورد اين روايت, ما اين كار را كرديم و به عده اى از اعضاى انجمن اوليا و مربّيان و دانشجويانى كه در جايى حضور داشتند, گفتيم كه پنج دقيقه فكر كنند كه در دو سه روز گذشته, غيبت چه كسانى را كرده اند و در كاغذى براى خودشان بنويسند.
غيبت, از گناهانى است كه مرحوم شهيد ثانى در كشف الريبة درباره اش مى فرمايد بزرگان و علما نيز ممكن است انجام دهند. بعضى افراد, گناهانى مثل شرب خمر و انحرافات اخلاقى, در ذهن آنان هم نمى آيد; امّا براى مثال, وقتى بحث تحليل سياسى مى شود, مى گويند: «آخرين خبر را شنيده ايد؟» و شروع به غيبت كردن مى كنند. همين تعبير را شهيد ثانى هم دارد. اين از مسائلى است كه خيلى از مؤمنان, بدان مبتلا هستند; چون گاهى باعث كسب وجهه براى آنان در اجتماعات مى شود. گناهان ديگر, به اين شدّت انجام نمى شوند. گاهى اوقات, آدم, نه از ترس خدا, بلكه براى اين كه از وجهه اش در اجتماع كم نشود, گناهى را انجام نمى دهد.
سؤال بعدى ما اين بود كه ببينيد اين افرادى كه غيبتشان را كرده ايد, نسبت به شما چه