زن ها داده است و يك جزئش را به مردها. زن, عقد كه مى شود, يك جزء از حيايش مى رود. بعد كه باردار مى شود, يك جزء ديگرش مى رود. بچّه اش كه به دنيا مى آيد, يك جزء ديگرش مى رود و…». ^۱ مراتب حيا هم در احاديث, آمده است: «حياى از مردم, حياى از خود, حياى در تنهايى يا حياى از خدا» ^۲ و در همه اينها مفاهيم عميق روانشناسى هست
.
ما يك پرسش نامه را با كمك بيش از ده روانشناس و صد دانشجو, راجع به حيا تهيه كرديم. سؤالات اين پرسش نامه را از روايات گرفتيم و خيلى سعى كرديم تا با مصاديق, تطبيق بدهيم (پرسش نامه ها را معمولاً اوّلْ روانشناس ها مى بينند و بعد به يك عدّه مى دهند. اگر سؤالاتْ زياد بود, با رايانه استخراج مى كنند و بعد, تحليل عوامل مى كنند). شما فكر مى كنيد وقتى كه ما مى گوييم يك زنِعقد كرده, حيايش از يك دختر كمتر است و حياى زنِ باردار, كمتر از يك زنِ عقد كرده است, يعنى انحراف پيدا كرده اند؟! يعنى به تدريجْ بى حيا مى شوند؟! آيا معنايش اين است؟ ما اين پرسش نامه را اخيراً به سيصد نفر از دانشجويان دختر تربيت معلّم داديم كه در آنها مجرّد بود, عقد كرده بود, باردار بود, و بچه دار هم بود. در پرسش نامه از آنها خواستيم كه معلوم كنند مجرّدند يا متأهّل. اگر متأهّل اند و عقد كرده هستند, چه قدر از عقدشان گذشته و اگر به خانه همسر رفته اند, بچّه دارند يا خير. هفت هشت تا گزينه اين طورى بود. در مورد اين سؤال كه «دوست دارم روابط زناشويى من با همسرم, در روشنايى انجام گيرد», آنها كه از زمان ازدواجشان بيشتر گذشته بود, جوابشان به اين سؤال, اكثراً «خيلى موافقم» و «موافقم» بود. اين تحقيق, نشان مى دهد اين كه در حديث آمده است حيا كم مى شود, به معناى بروز انحراف نيست. يك جزء حيا مى رود, يعنى يك مقدار, در اين گونه مسائل, روى آدم باز مى شود.
پس ما كاربرد ديگرى كه از روانشناسى در فقه الحديث مى توانيم داشته باشيم, همين استفاده از نمونه هاى آمارى است, بدون اين كه به متن حديث, جسارت كنيم و فكر كنيم