(۱)
تحلیلى از میثاق عهد اَلَست در روایات شیعه
مير، منصور
كارشناسى ارشد پیوسته معارف اسلامى و تبلیغ
دانشكده تبلیغ و معارف اسلامى دانشگاه امام صادقعلیه السلام
استاد راهنما: حجةالاسلام سیدحسن مصطفوى
اساتید مشاور: دكتر سید محمّدباقر حجّتى و استاد علىاكبر غفّارى
۱۳۶۹
۴۱۷ص
آنچه در این پایان نامه مورد پژوهش قرار گرفته، موضوع «عهد اَلَست» است كه علاوه بر طرح آن در قرآن به طور مشروح، در روایات نیز از آن سخن به میان آمده است. این تعبیر از آیه ۱۷۲ سوره اعراف نشئت گرفته و از اصطلاحاتى است كه براى اشاره به پیمان گرفته شده بر ربوبیت خدا به كار مىرود. نگارنده درباره این میثاق یا عهدى كه خداوند متعال بر توحید و ربوبیت خویش قبل از خلقت دنیوى انسان، به تصریح كتاب و سنّت از او گرفته است، تحقیقى نسبتاً دامنهدار، همراه با تجزیه و تحلیل اطّلاعات و تبیین مقتضاى یافتههاى خویش در موضوع مورد نظر، ارائه كرده است.
نگارنده، میان خیل عظیم روایات، فقط به سخنان ائمه معصومعلیهم السلام كه از طریق افراد عادل و مورد اعتماد نقل شده و حاكى از رأى و اعتقاد معصومعلیهم السلام در مسئله مورد بحث است و در متون و جوامع روایى شیعه، به طور مستند و صحیح موجود است، استناد نموده است.
این پایاننامه از یك مقدّمه و پنج بخش تألیف شده است در بخش اوّل - كه خود داراى دو فصل است - نخست، كلّیاتى درباره موضوع بیان شده است. سپس بحثى در خصوصیات و ویژگىهاى موضوع و تبیین واژهها و اهمّیت و علّت انتخاب موضوع دارد.
نگارنده در فصل دوم، روش خود را در نحوه بررسى و ارائه موضوع، بازگو نموده كه در این بخش، به ذكر منبع و وسیله بررسى موضوع مىپردازد و آن را از جهت حجّیت اخبار و حجّیت ظهور، تحلیل مىنماید.
بخش دوم، درباره میثاق و مطالعه تاریخى آن در دو فصل بحث نموده كه در فصل اوّل، معناى لغوى و اصطلاحى میثاق و در فصل دوم، مطالعه تاریخى و سیر تحوّل این موضوع را بررسى مىكند.
در بخش سوم با عنوان «میثاق در روایات»، نگارنده با گشودن سه فصل، در فصل اوّل، منابع و مآخذ بحث و صحّت و سقم احادیث وارد شده در این باب را مورد نقض و ابرام قرار داده و به تناسب، وارد میدان تجزیه و تحلیل سند حدیث و علم حدیثشناسى و رجال حدیث و عدالت راویان شده و روش خود را در مواجهه با روایات بیان كرده است.
بخش چهارم نیز در سه فصل آمده است، در فصل اول میثاق در نهجالبلاغة و شارحان آن مورد بررسى قرار گرفته است . فصل دوم ، جستارى در كتاب الكافى درباره موضوع مورد بحث دارد و گفتارى نیز از ملّا صدرا ، و فیض كاشانى و ملّا صالح مازندرانى نیز نقل شده است.
در فصل سوم ، میثاق از نظر دانشمندان و اندیشمندان شیعه مطرح شده و از آراى بزرگانى همچون شیخ مفید، سید مرتضى، شیخ صدوق و علّامه مجلسى آمده است.
بخش پنجم، در مورد حقیقت میثاق است كه در دو فصل بازگو شده: فصل اول، در بیان كلّیات بحث است و در فصل دوم ، شبهات و تأویلات مطرح شده در باب میثاق آمده است . نگارنده در روش تحقیقش بر ارائه نظریات مختلف در این باره تأكید كرده و پس از اثبات اصالت میثاق و وقوع آن ، طرفهاى میثاق را انسان و ملائكه مىداند، و به تناسب ، كیفیت وجودى بنىآدم در میثاق و اختلاف اخبار و روایات در این باره را نقل مىكند.
فصل سوم، درباره محصول میثاق و رابطه میان فطرت و میثاق و معرفت و میثاق و فایده هر یك است.
