قرن چهارم هجرى سربرآوردند, سهيم اند, محدّثانى چون: قاسم بن اصبغ نباتى (م340ق), ابوالقاسم خالد بن سعيد قُرطُبى (م352ق) و احمد بن سعيد بن حزم (م350ق).
اين افراد و كسان ديگرى جز اينان, از عالمان نيمه نخست قرن چهارم هجرى اند. در نيمه دوم همين قرن, عالمانى ظهور كردند كه دستاوردهاى علمى آنان, تا آغاز قرن پنجمْ استمرار يافت. از اين جمله اند: ابن فطيس (م402ق), ابن فَرَضى (م403ق), يونس بن عبداللّه بن مغيث (م429ق) و ابو عمر طلمنكى (م429ق).
چنين بود كه مكتب حديث در غرب اسلامى, در سايه ثبات سياسى عصر اُمَويان اندلس و حمايت هاى آنان, راه رشد و شكوفايى را در پيش گرفت. خصوصيتى كه در اين دوره مشهود است, اين است كه غرب اسلامى, در سرتاسر اين دوره, متأثّر از دستاوردهاى شرق بود و تأليف كتاب نيز بر همان منوال شرقيان پيش مى رفت; گرچه كار تأليف, جز در مورد كتاب هايى كه توسط محدّثان ياد شده تأليف شدند, از پيشرفت چندانى برخوردار نبود.
خالد صمدى, مؤلف كتاب مى گويد:
در قرن پنجم, اوضاعْ دگرگون گشت و تغييرات سياسى ويرانگر و تحوّلات اجتماعى پُر مخاطره اى پديد آمد كه پرسش هاى بسيارى را براى ما مطرح مى سازد: در كوران اين حوادث, فرجام حوزه حديث اندلس و نيز سرنوشت محدّثان و نقش آنها در اين تحوّلات, چه بود؟ آگاه شدن من از دو مسئله اساسى, بر اهمّيت اين پرسش ها در ذهن من مى افزود.
نخستْ اين كه بسيارى از مورّخان گفته اند كه مُرابطيان اندلس [در خلال اين دگرگونى ها] دوباره به فقهْ روى آوردند. آيا معناى اين سخن, اين است كه مكتب حديث, به پاى فقه, قربانى شد؟
دوم اين كه برخى پژوهش ها كه موضوع آنها تاريخ نهضت حديثى در مغرب اسلامى در دوره موّحدان است,