چهار . گستره عرصه امانت

از نظر اسلام ، عرصه امانت ، بسيار گسترده است و هر نعمتى كه خداوند متعال به انسان داده ، هر كارى كه به او واگذار مى شود و هر مسئوليتى كه به او سپرده شود ، در حقيقت ، امانتى است كه به او سپرده شده است . بنا بر اين ، آياتى كه مردم را به رعايتِ امانت ، ترغيب مى كنند ، شامل همه عرصه هاى امانت مى گردند . عرصه هاى امانت بر پايه جمع بندى اى كه در فصل چهارم شده ، عبارت اند از :
1 . عرصه سياسى . در نظام اسلامى ، هر كس از قدرت سياسى برخوردار است ، امانتدار خداوند متعال و مردم است ، و هر كه جايگاه سياسى بالاتر و قدرت افزون ترى دارد ، بارِ امانت او سنگين تر است . بر اين اساس ، بار امانت رهبران جامعه ، از همه سنگين تر است . از اين رو ، پيشوايان بزرگ اسلام ، براى به انجام رساندن مسئوليت سنگين خود ، از خداوند متعال ، استمداد مى كردند . ^۱
2 . عرصه فرهنگى . پس از مسئولان سياسى ، بار امانتِ علما و رهبران فرهنگى جامعه از ديگران سنگين تر است . دانش و معرفت ، امانت خداوند است كه مسئولان فرهنگى ، هم خود بايد بدان عمل كنند ، و هم زمينه را براى عمل كردن ديگران ، فراهم سازند .
البتّه برخى از معارف ، امانت هايى هستند كه جزء اسرار الهى محسوب مى شوند و انتقال آنها به افراد فاقد ظرفيت ، خيانت و خطرناك است . ^۲
3 . عرصه اقتصادى . روشن ترين عرصه امانت نزد عموم مردم ، عرصه اقتصادى است . نكته قابل توجّه در امانتدارى اقتصادى از نگاه اسلام ، اين است كه شخص مسلمان ، نه تنها حق ندارد به حقوق ديگران تجاوز كند ، بلكه ثروت شخصى خودش نيز امانتى در نزد اوست و نمى تواند آن را در هر راهى كه مى خواهد ، مصرف كند . از اين رو ، در اسلام ، اسرافكارى در مال خود نيز خيانت محسوب مى گردد . ^۳
4 . عرصه اخلاقى . گستره امانتدارى در عرصه اخلاقى بسيار وسيع است . در واقع ، اتّصاف به انواع صفات نيكو و اجتناب از همه صفات ناشايست ، امانتدارى وجدان اخلاقى است كه خداوند متعال به انسان ارزانى داشته است . از اين رو ، در روايات اسلامى ، امورى مانند : صداقت ، وَرَع ، عفّت ، وفا ، همكارى براى اقامه حق ، پاداش ِ نيكى با نيكى ، و حفظ اسرار مردم ، از مصاديق امانتدارى شمرده شده اند .
5 . عرصه عملى . در اسلام ، هر كارى كه به انسان سپرده شود ، امانت محسوب مى گردد . از اين روست كه اجير (پيمانكار) ^۴ يكى از امانتداران محسوب مى شود . پيامبر خدا مى فرمود :
أنَّ اللّه َ عز و جل يُحِبُّ إذا عَمِلَ أحَدُكُم عَمَلاً أن يُتقِنَهُ .^۵
خداوند دوست دارد كه هرگاه يكى از شما كارى را انجام مى دهد، به درستى انجام دهد.
كسى كه كارى به او سپرده مى شود ، هر چه آن را بهتر و كامل تر تحويل دهد ، امانتدار بهترى است و نزد خداوند متعال ، محبوب تر است .
6 . عرصه واجبات الهى . برنامه اى كه خداوند متعال براى زندگى انسان ارائه كرده ، در حقيقت ، بزرگ ترين نعمت و امانت الهى براى تكامل مادّى و معنوى و سعادت دنيوى و اُخروى اوست ، و همه انبياى الهى با هدف انتقالِ اين امانت به جامعه بشر ، مبعوث شده اند . بدين سان ، بهره گيرى از اين برنامه ، امانتدارى است و مخالفت با آن ، خيانت محسوب مى گردد .