شيخ صدوق و قاعدۀ رخصت؛ مفهوم، کارکرد، اعتبار

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : سید محمدکاظم طباطبایی
پديدآورنده : مهدی مردانی گلستانی

چکیده :

شيخ صدوق در کتاب من لايحضره الفقيه، مجموعه احاديثی را نقل کرده که مفاد مشترک آن ها جواز و اباحۀ عمل است. وی با پذيرش اين گروه از احاديث، بنياد قاعده ای را بنا نهاده و براساس آن، فتوا نام دارد، يکی از روش هايی است که « رخصت » ، صادر کرده است. اين قاعده که در ادبيات شيخ صدوق وی در حل تعارض اخبار به کار گرفته است. لکن اين قاعده نسبت به ديگر روش های حلّ اختلاف اخبار، دامنه ای فراگير ندارد و به دليل فقدان ضابطه ای مشخص در کاربست، از اعتبار لازم برخوردار نيست و به نظر می رسد که از آن، به عنوان قاعده ای عمومی نتوان ياد کرد. مفهوم شناسی قاعد ۀ رخصت، تبيين کارکرد آن از منظر شيخ صدوق و اعتبارسنجی قاعدۀ رخصت، ازجمله محورهايی است که در اين پژوهش، تحليل و ارزيابی شده است.