واکاوی مفهوم و مصداق واژۀ قائم در احاديث اهل بيت

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : غلامرضا رئیسیان
پديدآورنده : رضا مسرور

چکیده :

گاهی در احاديث ائمهk سخن از شخصيتی با ويژگی‌‌هايی خاص است، ولی به صراحت نامی‌‌از او برده نشده و اين امر باعث شده در طی اعصار، مصاديق گوناگونی برای آن شخصيت(چه بسا منظور ائمهk اين مصداق‌‌ها نباشد) بيان شوند؛ از جمله آن می‌توان به «قائم» اشاره کرد. در طی دوران، مصاديق متفاوتی حتی از سوی ائمهk برای قائم بيان شده است. در اين مقاله، سعی شده با جامع‌نگری به روايات مربوط، معنا و مفهوم کامل و مصداق اصلی قائم ارائه شود. مصاديق مختلف و علل صحت يا صحت نداشتن انتساب آنان به عنوان مصداق اصلی قائم يا به عبارتی ديگر، قائم اصلی(کسی که واجد تمام ويژگی‌‌های ذکر شده در روايات برای قائم باشد) بيان گردد. همچنين برخی از روايات هم‌خانواده در ريزموضوعات مطرح‌شده، مورد بررسی سندی و نقد محتوايی قرار گرفته‌اند تا ميزان اعتبار روايت و موضوع سنجيده شود، با وجود اينکه کثرت روايات هم‌خانواده در يک موضوع که بر مطلب مشترکی دلالت می‌کند، حتی اگر متواتر لفظی نباشد، متواتر معنوی به‌شمار می‌رود؛ در نتيجه بيانگر اعتبار واعتماد به آن موضوع است. با توجه به روايات و معنا و مفهوم کامل «قائم»، امام زمان مصداق اصلی معرفی شده است، ادله و راهکار‌هايی برای تمييز قائم اصلی از غير آن(ديگر قائم‌‌‌ها) در روايات ارائه شده است. در پايان، نقش شناخت معنا و مفهوم و مصداق قائم در شناخت ديگر روايات بيان شده است.