شمار كاتبان وحی

پيامبر صلى اللَّه عليه و آله براى اجراىِ امور ديوانى، ادارى و كتابت وحى ، كاتبان و منشيانى داشت كه منابع مختلف ، در گزارش عده آنان همخوانى ندارند. يعقوبى (بدون تفكيك ميان كاتبان وحى و غير وحى)، آنان را سيزده نفر[۱]دانسته و برخى ديگر چهارده،[۲]ابن عساكر ۲۴،[۳]حلبى ۲۶،[۴]و برخى ۴۰،[۵]۴۲[۶]، ۴۳[۷]و بعضى ۴۵ نفر[۸]ثبت كرده اند.[۹]قرائنى در دست است كه همه اين كسان را نمى توان كاتب وحى قلمداد كرد و حتى برخى محققان، كاتبان وحى را تنها شش نفر دانسته است.[۱۰]گويا اختلاف ياد شده، ناشى از خلط ميان كاتبان وحى با ديگر كاتبان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله بوده و نويسندگانِ كتاب هاى تاريخ قرآن، نتوانسته اند كاتبان وحى را از ديگر كاتبان بازشناسند. از اين رو، برخى قرآن پژوهان، مجموع دبيران پيامبر را، كه عده ايشان به ۵۱ نفر مى رسيده،[۱۱]در زمره كاتبان وحى بر شمرده اند. نيز در برخى گزارش ها علاوه بر اجمال، نام تمام باسوادان آن عصر در شهرهاى مكه و مدينه به عنوان كاتب ذكر شده است. مسلم است كه پيامبر نويسندگانى داشته، اما همه آنها كاتب وحى نبوده اند؛ بلكه عده اى كارهاى دبيرى و دفترى را به عهده داشته و هر يك متولى نوشتن گونه اى از نامه ها بوده اند.[۱۲]