حجيّت و نقش دانش های بشری در فهم و نقد روايات - صفحه 40

و مي گويد:
بهترين چيزي كه حديث بر آن دلالت دارد، سلوك است كه مطالب آن حق مطلوب در شرع است.
و يا در شرح اين فراز از صحيفه: “ أَلِن جانِبَه لِاَولِيائِك وَ ابسُط يَدَه عَلي اَعدائِك»» ، به شرح دعا پرداخته، دعا را منطبق با اسفار اربعه اهل سلوك مي‌داند. ۱ او پس از ذكر خصوصياتي از عرفان، مي‌نويسد:
اگر عرفان اين است، چيزي نامعقول و بر خلاف شرع انور نيست و از آيات قرآن مي‌توان بر آن حجت آورد و اگر غرض ترك ظواهر شريعت و هرزه گري و بطالت است، مانند صوفيه عهد اخير، ما را با آن كاري نيست. ۲
لذا عرفاني با اين ويژگي ها را ستوده و از عرفاي سلف به عنوان متشرعيني نكونام ياد كرد است. ۳
او اين عرفان مقيد به شرع را تأييد كرده، مي‌گويد:
عرفان مخالف طريق شرع نيست و بسياري از دقايق عرفاني است كه قرآن و اخبار مؤيد آن است.
و معتقد است:
فقهاي ما نيز، از آن دقايق و رقايق عرفاني ـ كه مؤيد قرآن و اخبار باشد ـ احتراز نجويند و مخالفت علماي ما، با بدعت و بطالت و ترك سنن شرع جهال متصوفه است كه عرفاي حقيقي هم از آنها بيزارند. ۴
بنابراين، همان طور كه از سخن وي پيداست، عرفاني حجت است، مانند فلسفه، كه يا قرآن و اخبار مؤيد آن باشد و يا آن مؤيد اخبار و قرآن و به همين سبب است كه او، عرفان موافق شرع را در زمره علوم الهي شمرده كه مي‌توان گزاره‌هاي ديني را با آن تفسير كرد ۵ و در كلامي زيبا در همساني قرآن و عرفان و برهان مي‌گويد:
گفته مي‌شود كه خضر مروج طريق باطن و حقيقت و موسي مؤسس شريعت بوده و گاهي طريقه شريعت با حقيقت مخالف است؛ در حالي كه صحيح اين است كه امر خدا يكي بيش نيست و مختلف نيست؛ خواه به افعال جوارحي تعلق گيرد يا تزكيه قلوب و توجه به خداوند، ولي بر صاحب شريعت مانند موسي و علماي آن، اين است كه در هر حكمي از تمام جوانب به آن نگاه كنند و به يك وجه اكتفا نكنند و اين اصل بزرگي است كه خداوند موسي را براي آن برگزيده، تا ديگران به او اقتدا كنند. ۶

1.«دل او را بر دوستان مهربان کن و دست او را بر دشمنان چيره ساز» (صحيفه سجاديه، ص۱۸۰) .

2.منهج الصادقين، ج۱، ص۲۷ .

3.همان، ج۳، ص۲۳۶ .

4.همان، ج۳، ص۱۲۱ .

5.شرح اصول الكافي، ج۲، ص۱۴ .

6.مجمع البيان، ج۶، ص۴۸۰ .

صفحه از 54