حجيّت و نقش دانش های بشری در فهم و نقد روايات - صفحه 45

نيز در عبارتي ديگر ـ كه حكايت از اين مقبوليت دارد ـ مي‌نويسد:
بلكه خواندن دعايي كه از مشايخ صوفيه و علماي اهل سنت، منقول است، اگر متضمن سخن باطل نباشد، نيز جايز است. ۱
و در پرتو چنين باوري، آن روايت را كه مردي از پيش خود دعايي برساخت و بر حضرت امام محمد باقر( عرضه داشت و آن حضرت او را نهي فرمود، مي‌گويد:
نهي آن حضرت را بايد بر اولويت دعاي مأثور حمل كرد، نه حرمت غير مأثور و شايد دعاي آن مرد متضمن معناي ناروايي بود. ۲

دانش كلام و نقش آن

شعراني در تعريف علم كلام آورده است:
‌آن علم كه انسان را دين دار كند و به خدا و پيامبر( معتقد سازد و مردم به ظاهر مسلمان را ـ كه در دلشان هزار گونه ترديد و شك است ـ راسخ گرداند، علم كلام است. ۳
و از آنجا كه علم كلام به دو بخش كلام عقلي و نقلي قابل تقسيم است و در كلام عقلي، استناد به نقل (كتاب و سنت) جايز نيست ۴ و بلكه براي تشحيذ ذهن و فهم اسرار حديث به كلام عقلي نيازمنديم، ۵ او اين دانش را به واسطه استدلال بر اصول عقايد و احكام ايمان از شريف ترين علوم بر مي‌شمارد ۶ و آن را برتر از علم فقه مي‌داند؛ ۷ كما اين‌كه آن را از كهن ترين علوم اسلامي محسوب كرده‌اند. ۸
ديدگاه شعراني، نسبت به اين دانش، همان است كه در موارد قبلي آمد. لذا در ذيل حديثي فقهي در ابواب «احكام الديون و الضمانات» مي‌گويد:
اين دليل عقلي كلامي است كه ائمه تقرير كرده‌اند و اصلاً گمان مبر كه اين نوع از ادلّه عمل به رأي و اجتهاد ممنوع باشد. ۹

1.صحيفه سجاديه، ص۱۹۷ .

2.همان، ص۱۹۶ .

3.شرح تجريد، ص۹ .

4.آشنايي با علوم اسلامي، ج۲، ص۲۱ .

5.شرح اصول الكافي، ج۴، ص۲۳۲ .

6.همان، ج۳، ص۱۵۳ .

7.شرح تجريد، ص۱۰ .

8.عقايد استدلالي، ج۱، ص۷ .

9.الوافي، ج۱۸، ص۹۳۲ .

صفحه از 54