و يا در ذيل دعاي صحيفه: “ و لَم تَلِد فتكونَ مَولوداً» ، به روش علماي كلام مي گويد:
فرزند از زيادتي تن پدر و مادر آفريده مي‌شود و هر كس فرزند آورد، تني دارد قابل كاهش و افزايش و مادي است، چون در معرض تغيير است و هر موجودي مادي محتاج به امكان استعدادي ماده است و ناچار حادث زماني و مخلوق است و اگر خداوند تعالي فرزند داشت، خود فرزند ديگري و آماده به سبب معدات سابق بود. تعالي عن ذلك. ۱
نمونه ها
او در ذيـل اين بخـش حديـث: “ وَ بِتَشعِيرِه المـَشَاعِرَ عرف اَن لا مَشعَـرَ لَهُ» ؛ به ساختنش مشاعر را دانسته شد که او را مشعري نيست، با روش كلامي به بحث پرداخته، آورده است:
مشعر جزئي از كل است؛ زيرا محل حس برخي افراد است كه با حس درك مي‌شود و اگر براي خداي تعالي مشعر باشد، بايد جزء داشته باشد و جزء واجب با لذات نيست... پس فرض وجود مشعر مباين وجوب است؛ زيرا هر مشعري بايد ممكن باشد. ۲
و در شرح اصول الكافي نيز مي‌گويد:
زيرا مشعر حکايت از نقص مي کند.
و به روش متكلمان مي نويسد:
علم خداوند بر امور قبل از خلق است و هر جا صحبت از عين است، عالم به مبصرات مراد است. ۳
و در ذيل باب «سعادت و شقاوت» مي‌نويسد:
مذهب ما در اين ابواب تا آخر جزء، معروف و معلوم است، و تحقيق آن در كتب كلام مذكور است. ۴
و بر همين روش، در فهم احاديث، بسياري از بحث‌هاي كلامي را به كمك طلبيده است ۵ و در ذيل يكي از احاديث باب بدأ مي‌گويد:
در علم كلام ثابت است كه تقديم و تأخير در علم الهي و عقول قادسه راه ندارد.
و لذا اين احاديث را به نفوس غير عالم به تفاصيل نسبت مي دهد. ۶
1.صحيفه سجاديه، ص۱۷۳ و ۱۷۴ .
2.الوافي، ج۱، ص۴۳۴ .
3.شرح اصول الكافي، ج۴، ص۲۰۷ .
4.الوافي، ج۱، ص۵۲۷ .
5.ر.ك: شرح اصول الكافي، ج۴، ص۷۵؛ الوافي، ج۱، ص۵۲۱، ۵۲۲ و ۵۲۳، ج۲۰، ص۸۰۰؛ شرح اصول الكافي، ج۴، ص۱۶۰، ۲۸۵ و ۲۸۷؛ مجمع البيان، ج۱، ص۲۶۸ .
6.شرح اصول الكافي، ج۴، ص۲۴۷ .
