علامه در ذيل اين روايت: “ اِنَّمَا العِلمُ ثَلاثَةٌ آيَةٌ مُحکَمَةٌ اَو فَريضَةٌ عَادِلَةٌ اَو سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلاهُنَّ فَضل» ؛ دانش سه چيز است: آيه محکم، فريضه عادله، سنت پابرجا و غير اينها فضل است، ضمن معرفي اين دانش‌ها، در ذيل فراز اخير مي‌گويد:
اين که گفته‌اند آيات 191 سوره آل عمران و 39 سوره يس، منع از دانش نجوم مي‌کند، من معتقدم كه اين آيات دال بر مدح علم نجوم و ترغيب به آن است و نهي بايد بر چيزي حمل شود که با مدح و ترغيب منافات نداشته باشد.
و ادامه مي‌دهد:
ما درحواشي الوافي گفتيم: آنچه مدح شده، مربوط به حرکات و ضبط آن و مقدار روز و شب و عرض و طول جغرافيايي سرزمين‌ها و شناخت قبله و در کل متعلق به حساب و ضبط مقادير است و آنچه نهي شده، متعلق به خواص کواکب و اوضاع آنها و آنچه معروف به علم احکام نجوم است و هدف از آن دروغ بستن به غيب بدون علم است و تحريم متوجه آن است، فقط و نه صرف تعليم. ۱
او در چندين جاي ديگر مي گويد: «احکام نجوم و سعد و نحس باطل است»، ۲ و «نه در سير کواکب» ۳ و در ذيل عبارت امام “ ليس کما تَقُولون، لا يَضُرُّ بِدينكِ» مي‌گويد:
علما ما به مدلول اين خبر فتوا داده‌اند که بررسي علم نجوم، چه در حساب و چه در احکام جايز است؛ اگر چه صحت آنچه متعلق به احکام آن است، ثابت نشده است، ولي آنچه متعلق به حساب است، شايد کسي در محاسبات اشتباه کند، ولي حق است. اما آنچه متعلق به نحس و سعد و احکام است، دليل بر صحت آن نيست. ۴
و لذا ضمن جداسازي اين دو، تمسک به علم نجوم در احکام شرعي را صحيح و حجت دانسته است و آيه هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا۵ و ۶ را دال بر آن مي داند ۷ و معتقد است فهم دانش نجوم در فهم روايات موثر است. ۸
نمونه ها
او در ذيل روايت نوروز ـ که ابن شهرآشوب گويد: حکايت کنند که منصور نزد موسي بن جعفر( فرستاد و عرضه داشت: روز نوروز بنشيند تا مردم به تهنيت آيند و هر چه مال براي خليفه پيش کش آرند، آن
1.همان، ج۲، ص۲۴ .
2.همان، ج۱۲، ص۴۶۳ .
3.روح الجنان، ج۹، ص ۲۷۶ .
4.الوافي، ج۲۱، ص۵۱۴ .
5.سوره انعام، آيه ۹۷ .
6.«و اوست كسي كه ستارگان را براي شما قرار داده تا به وسيله آنها در تاريكي‌هاي خشكي و دريا راه يابيد» .
7.مجمع البيان، ج۴، ص۳۳۹ و ج۶، ص۴۰۲ .
8.الوافي، ج۱۲، ص۱۳۹ .
