در مجموع، ديدگاه مؤلفان المنار در خصوص سند روايت با اين بيان آنها آشكار ميشود:
ما كل ما لم يصح سنده باطل و لا كل ما صح سنده واقع. ۱
با اين وجود، در المنار داوري دربارة اسانيد روايات به چشم ميخورد و اين داوري هم دربارة سلسله روات سند است ۲ و هم دربارة خود راويان و جرح و تعديل آنها. ۳ البته در خصوص جرح و تعديل راويان ، آراي محمد عبده نمود كمتري داشته و رشيد رضاست كه به جرح و تعديل راويان پرداخته است. وي، در بيشتر موارد، از علما و دانشمندان اين فن نقل قول كرده و مكتب خاصي در اين موضوع ندارد. ۴ بدين ترتيب، رشيد رضا اكثر نقل قولهاي خود را، در باب جرح و تعديل، بدون تعليق و يا اظهار نظري خاص رها كرده است؛ ۵ ولي در موارد محدودي نيز ميان آرا و اقوالي كه از علماي جرح و تعديل نقل كرده، داوري ميكند؛ به عنوان مثال، دربارة جرح يا تعديل يحيي بن يمان، بعد از نقل آراي گوناگون، يكي را صواب ميداند ۶ و يا طعن ابن معين را بر توثيق بزار، در خصوص منهال بن خليفه ترجيح ميدهد. ۷ در مواردي نيز رشيد رضا با جمهور علماي اهل سنت مخالفت كرده و قولي را ترجيح ميدهد كه با نظر آنان هماهنگ نيست. ۸
از ديگر مطالبي كه در بحث سند بايد به آن اشاره شود و از مباحث مهم و قابل توجه المنار به حساب ميآيد، ديدگاه رشيد رضا دربارة رجال و راويان صحيحين است. شايان ذكر است كه جمهور علماي اهل سنت دو كتاب بخاري و مسلم را پذيرفته و براي احاديث اين دو كتاب و راويانش مزيت خاصي نسبت به ساير جوامع حديثي قايلاند.
شيوه نقل روايات توسط رشيد رضا در المنار نشان از آن دارد كه در ديدگاه وي نيز صحيحين از يك مزيت نسبي برخوردارند. ۹ اما با اين وجود، وي برخي از راويان صحيحين را جرح كرده است؛ به عنوان مثال، حجاج بن محمد أعور ۱۰ و ابراهيم بن يزيد ۱۱ از راويان صحيحين هستند كه مورد طعن رشيد رضا قرار گرفتهاند.
1.همان، ج۲، ص۲۰۶ .
2.همان، ج۱۱، ص۳۵، ج۱، ص۳۵۰ .
3.البته در مواردي نيز تنها به ضعف سند اشاره کرده و وجه آن را بيان نميكند (همان، ج۲، ص۱۷۲، ج۱، ص۳۸۱) .
4.موقف المدرسة العقلية الحديثة، ص۱۳۰ .
5.براي نمونه رك: المنار، ج۱۲، ص۷۹ .
6.همان، ج۹، ص۸۹ و ۹۰ .
7.همان، ج۹، ص۹۰ .
8.همان، ج۹، ص۴۴ .
9.رشيد رضا در نقل روايات در صورتي كه شيخين آن را نقل كرده باشند، در موارد زيادي ابتدا از آن دو نقل كرده و آنگاه به منابع و طرق ديگر اشاره دارد. به عنوان نمونه رك: همان، ج۷، ص۲۰۳، ج۱، ص۸۸، ج۲، ص۱۷؛ علاوه بر آن در مواردي جهت نشان دادن قوت سند مينويسد: «رواه هذا الحديث كلهم محتج بهم في الصحيحين» (همان، ج۷، ص۷۷) كه نشان از مزيت راويان صحيحين نزد او دارد .
10.همان، ج۸، ص۴۴۹ .
11.همان، ج۸، ص۲۱۱ .