و لكن في هذه الاحاديث اختلافاً و تعارضاً.۱
وي، در ادامه، به تقسيمات گوناگون علما در خصوص انواع اشراط الساعة پرداخته و به شكلي اختلاف شديدي را كه در اين‌گونه روايات وجود دارد، گوشزد مي‌كند. ۲
همو در رد احاديث دجال به پنج دليل استناد كرده و در دليل پنجم خود، از تعارض آنها سخن گفته و اين تعارض را به حدي دانسته كه موجب رد اين روايات مي‌شود:
خامسها: أنها متعارضة تعارضاً كثيراً يوجب تساقطها.۳
رشيد رضا، در ادامه، برخي از وجوه تعارض روايات دجال را برشمرده و متذكر مي‌شود كه برخي از شارحان صحيحين سعي كرده‌اند، با تكلف، ميان اين روايات متعارض جمع كنند كه در نظر محققان پذيرفته نيست. ۴
رشيد رضا با همين معيار به نقد و رد احاديث مهدي نيز مي‌رود. او در كنار ادله ديگري كه براي رد احاديث مهدي برشمرده، به تعارض اين روايات اشاره كرده و بيان مي‌كند كه تعارض در روايات مهدي نسبت به احاديث قبلي آشكارتر و شديدتر است:
و أ ما التعارض في احاديث المهدي فهو أقوي و أظهر، و الجمع بين الروايات فيها أعسر و المنكرون لها أكثر.۵
حتي مي‌گويد به همين دليل است كه صحيحين روايات مهدي را نقل نكرده‌اند . رشيد رضا دربارة احاديث مهدي به ريشه‌يابي اختلاف و تعارض اين روايات پرداخته و مدعي مي‌شود كه علت اين اختلاف آن است كه شيعيان جهت قرار دادن خلافت در فرزندان امام علي(، اين احاديث را وضع كرده و بني عباس نيز احاديثي را به نفع خود جعل كردند و بدين‌سان اختلاف شديدي در اين روايات به وجود آمد. ۶
دربارة به کار‌گيري اين معيار در المنار بايد بگوييم که رشيد رضا به قدر مشترك روايت مختلف و متعارض توجه نداشته است؛ به عنوان مثال، به گفتة محدثان اهل سنت در ميان احاديث مهدي(، حديث صحيح و حسن وجود دارد؛ چنان‌كه حديث ضعيف و موضوع نيز يافت مي‌شود و آن مقدار از احاديث مهدي ـ كه صحيح و يا حسن هستند ـ ، اختلاف و تعارضي ندارند و به حد تواتر معنوي مي‌رسند. بسياري از محدثان اهل سنت به تواتر آن اشاره كرده‌اند؛ همچون سخاوي در فتح المغيث، ۷ ابن‌حجر در تهذيب التهذيب. ۸ با اين وجود، مشخص نيست چرا رشيد رضا به اين اقوال توجه نكرده و ادعا كرده است كه:
1.همان، ج۹، ص۴۸۳ .
2.همان، ج۹، ص۴۸۸ .
3.همان، ج۹، ص۴۸۹ و ۴۹۰ .
4.همان، ج۹، ص۴۹۱ .
5.همان، ج۹، ص۴۹۹ .
6.همان، ج۹، ص۵۰۲ و۵۰۳ .
7.فتح المغيث، ج۳، ص۴۳ .
8.تهذيب التهذيب، ج۹، ص۱۴۴ .
