آن حضرت در جنگ نيز مشارکت مي‌ورزيد و به قتال با دشمنان مي‌پرداخت؛ نه اين‌که خود در گوشه‌اي بنشيند و سربازان را به نبرد امر نمايد. ابن هشام نقل مي‌کند که در غزوه احد، آن زمان که مشرکان بر مسلمانان چيره شدند و جنگ سختي درگرفت؛ به گونه‌اي که بسياري از مسلمانان از ميدان نبرد فرار نمودند، پيامبر اکرم همچنان در صحنه حضور داشت و ابيّ بن خلف، از سران مشرکان، را به دست خويش به هلاکت رساند. ۱
2. اهتمام به وحدت و انسجام ملي، و مقابله با تفرقه افکني‌ها
انسجام ملّي از مسائلي است که وجود آن نقش محوري در ماندگاري يک حکومت دارد. هر حکومتي براي بقاي خود نيازمند اتحاد اقشار مختلف جامعه حول يک محور است. زمامدار براي بقاي زمامداري خويش بايد ميان مردم تحت حاکميّت خود يکپارچگي و احساس مشترک ايجاد نمايد. در پرتو اين احساس مشترک است که همدلي و همدردي ميان اقشار گوناگون جامعه شکل مي‌گيرد؛ بسياري از ناملايمات و ناهمواري‌هاي اجتماعي ـ که به صورت عادي، موجب دشمني، افتراق و درگيري‌هاي قومي مي‌گردد ـ رنگ مي‌بازند؛ آستانه تحمّل مردم بالا مي‌رود؛ گذشت نسبت به يکديگر و عفو از خطا‌هاي ديگران در ميان مردم ارزشمند مي‌شود، و نزاع‌ها جاي خود را به دوستي مي‌دهد.
عملکرد پيامبر اکرم، در طول دوران زمامداري، گوياي چنين رويکردي است. تصميم گيري‌هاي حکومتي و اوامر هدايتي آن حضرت در دوره راهبري امت نوپاي اسلامي چهره زيبايي از يک زمامدار مرشد آگاه و حاکم هادي زيرک را تصوير مي‌نمايد. تأکيدات قولي و عملي رسول گرامي اسلام بر ايجاد و حفظ وحدت ديني ميان مسلمانان از آشکارترين جلوه‌هاي اوامر اجتماعي ايشان است.
از جمله اقداماتي که رسول‌خدا در همان اوايل ورود به شهر يثرب انجام داد، «پيمان برادري» بود که ميان مهاجر و انصار بست. ۲ روشن است که عنوان «برادري» دربردارنده بالاترين و استوارترين نوع همبستگي و اوج همدلي است. دو برادر، هر قدر با هم اختلاف و تضاد داشته باشند و در مواقع متفاوت با هم به ستيزه برخيزند، لکن در مقابل بيگانگان به پشتيباني از يکديگر برخواهند خاست و هيچ‌گاه يکديگر را تنها و بي‌ياور رها نخواهند ساخت.
از ديگر اقدامات پيامبر اکرم، در روزهاي آغازين ورود به شهر مدينه و تشکيل حکومت، عهدنامه‌اي بود که به عنوان ميثاق نامه مسلمانان و پيمان‌نامه حکومت اسلامي با اهل ذمه ساکن مدينه منتشر نمود. مفادي از اين ميثاق نامه بر وحدت، همدلي و همبستگي ميان مسلمين، مهاجر و انصار، تأکيد مي‌ورزد و آنان را «امت واحدي» مي‌خواند که «بر ضد آن کس که طغيان کند يا عليه ايشان دسيسه کند، يا درصدد ظلم و تعدي برآيد، يا ميان مؤمنان فتنه و فسادي کند، قواي خود را به طور دسته‌جمعي به کار
1.السيرة النبويّة، ج۳، ص۸۹؛ زندگاني محمّد، ج۲، ص۱۰۷ ـ ۱۰۹؛ كتاب المغازي، ج ۱، ص۲۵۰؛ بحارالأنوار، ج۱۸، ص۷۴؛ مناقب آل أبي طالب عليهم السلام؛ ج۱، ص۱۱۷ .
2.السيرة النبويّة، ج۲، ص۱۵۰ ـ ۱۵۱؛ زندگاني محمّد، ج۱، ص۳۳۷؛ ر.ک: تفسير فرات، ص۱۸۷؛ ر.ک: كشف الغمة، ج۱ ص۳۲۶. خود آن حضرت نيز با علي بن ابي‌طالب عقد اخوت بست و در ميان تمامى اصحاب خود ايستاده دست على بن ابى‌طالب را گرفت و فرمود: اين هم برادر من!
