گويا‌ترين داستاني که نشان دهنده کمال وفاداري و پايبندي رسول اکرم صلّي الله عليه و آله به تعهّدات و پيمان‌هاست، به جريان ابلاغ آيات برائت باز مي‌گردد. از جمله مطالبي که در اين ماجرا توسّط فرستاده مخصوص رسول خدا ۱ در اجتماع حجّاج بيت الله در منا اعلام شد، آن بود که: «هر کس با رسول‌خدا پيماني دارد، آن پيمان تا پايان مدت محترم است». ۲ اين گزارش، به روشني و صراحت، بيانگر احترام و اعتبار تمامي پيمان‌هاي منعقد شده مابين پيامبر و قبايل ديگر، تا انتهاي زمان قيد شده در پيمان، از سوي رسول گرامي اسلام است.
3. اقدام به عمليّات اطلاعاتي در ميان دشمنان
در تمامي حکومت‌ها کسب اطلاعات به صورت مخفيانه ۳ در چند زمينه انجام مي‌پذيرد، که يکي از آنها «کسب اطلاعات از برنامه‌ها و تصميمات دولت‌هاي بيگانه در زمينه منافع دولت متبوع» است. معمولاً نسبت به تمامي دولت‌هاي خارجي اين‌چنين اقدامات اطلاعاتي صورت مي‌گيرد و هر حکومتي سعي مي‌کند اطلاعات محرمانه بيشتري را به دست بياورد؛ اگرچه دولت مقصد از دسته دولت‌هاي دوست و حتي هم پيمان به حساب آيد. همواره برخورداري از اطلاعات بيشتر عامل برتري و تفوّق محسوب مي‌شود، و حکومتي که از برنامه‌ها و تصميمات دولت اجنبي اطلاع داشته باشد، بهتر و دقيق‌تر مي‌تواند در موارد مشترک برنامه ريزي نمايد و توطئه‌هاي احتمالي را خنثا سازد. هرچه يکي از دو طرف از اطلاعات بيشتري نسبت به طرف ديگر برخوردار باشد، با ديد بازتري به بازي قدرت ادامه خواهد داد.
آنچه در کتب گزارش کننده تاريخ صدر اسلام موجود است و در سيره منقول آن حضرت مي‌بينيم، اين است که ايشان نسبت به کسب اطلاعات محرمانه جبهه مقابل موافق بوده و به آن اقدام مي‌نموده است. ايشان افرادي را، چه در زمان لشکرکشي دشمن و چه پيش از لشکر کشي، براي جاسوسي به ميان مشرکان مي‌فرستاده است.
ماجراي «عبدالله بن جحش» را سابقاً بيان کردم و مشاهده شد که رسول گرامي اسلام او و همراهانش را تنها براي کسب محرمانه اطلاعات از جبهه دشمن، و نه نبرد با آنان، گسيل داشت. ۴
در جنگ احزاب، غزوه خندق ـ که قبايل و گروه‌هاي مختلف عليه مسلمين متحد شده بودند ـ تنهايي و محاصره طولاني شهر مدينه براي مسلمانان موجب مشکلات فراواني شده بود. در اين زمان به پيامبر اکرم خبر رسيد که جبهه مخالف دچار تشتت شده است. حضرت «حذيفه» را طلبيد و او را مأمور ساخت كه چون شب شود، به ميان لشگر دشمن برود و از وضع و تصميم آنها رسول‌خدا را با خبر سازد. ۵
1.هنگامي که آيات سوره برائت نازل شد، رسول‌خدا صلّي الله عليه و آله ابوبکر را به سوي مکه فرستاده بود تا با مردم حج به جا آورد، برخي به آن حضرت عرض کردند: يا رسول الله خوب است اين آيات را هم براي ابوبکر بفرستيد تا او براي مشرکين قرائت کند؟ رسول‌خدا در پاسخ فرمود: کسي نبايد آن را از طرف من ابلاغ کند جز آن‌که از خاندان من باشد. سپس علي بن ابي‌طالب عليه السلام را خواسته به او فرمود: اين آيات را بگير و به مکه برو و در روز قرباني که مردم در منا اجتماع مي‌کنند در ميان مردم ابلاغ کن .
2.السيرة النبويّة، ج۴، ص۱۹۰ ـ ۱۹۱؛ زندگاني محمّد، ج۲، ص۳۴۸ ـ ۳۴۹؛ بحار الأنوار، ج۳۵، ص۲۹۶؛ تفسير العياشي، ج۲، ص۷۴ .
3.استخبارات .
4.السيرة النبويّة، ج۲، ص۲۵۳؛ زندگاني محمّد، ج۱، ص۳۹۷ ـ ۴۰۰؛ المغازي، ج ۱، ص۱۳ ـ ۱۶ .
5.السيرة النبويّة، ج۳، ص۲۴۲؛ زندگاني محمّد، ج۲، ص۱۷۱ ـ ۱۷۲؛ المغازي، ج ۲، ص۴۸۹ ـ ۴۹۰؛ بحار الأنوار، ج۲۰، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹ .
