باب تفعل آن «تصّدق» به معناي پرداخت صدقه، و باب افعال آن «اصدق» به معناي دريافت زکات توسط کارگزار، به کار رفته است. ^۱

صدقه در فقه

واژه صدقه در فقه، دو کاربرد دارد:
1. به معناي عام، که بين فقيهان پيشين، شهرتي فزون‌تر داشته است. در اين کاربرد، صدقه به معناي هر گونه پرداخت مالي است که براي رضاي خدا صورت پذيرد، خواه واجب باشد يا مستحب، ثبوت آن درشرع، ابتدايي و داراي اصالت باشد يا نه. و از اين روي، زکات مالي مصطلح، فطره، کفارات و نذورات و قرباني، و انفاق‌هاي مستحب را شامل مي‌شود، و اين گونه است که در تقسيم‌بندي انفاق‌هاي مالي و نيز تعريف آنها، بسان «مقسم» و «جنس» قرار مي‌گيرد؛ براي نمونه، يحيي بن سعيد حلي، از فقيهان سده هفتم، صدقات را به دو گونه واجب و مستحب تقسيم کرده و آن‌گاه، تعداد صدقات واجب را، شانزده مورد دانسته که از آن جمله‌اند: زکات مال و فطره و قرباني در حج و کفّارات و ديات. صدقات مستحب را نيز بيست و هشت عدد شمار کرده است. ^۲
از سوي ديگر، بسياري از فقيهان، در تعريف زکات، چنين گفته‌اند: «صدقة مقدّرة...» و در توضيح آن يادآور شده‌اند که «صدقه» جنس است ^۳
.... ليک اين بحث مطرح است که آيا «صدقه» به معناي عام، شامل خمس هم مي‌شود؟ برخي از فقيهان، تنها همين مورد را استثنا کرده‌اند که صدقه شامل خمس نمي‌شود. ^۴
و البته به نظر مي‌رسد در اصطلاح فقيهان، اين نکته قابل اثبات است.
2. به معناي خاص، که همان انفاق مستحب است. در تعريف آن گفته‌اند: «التطوع بتمليک العين بغير عوض». ^۵
اين معنا به تدريج در عرف فقيهان و سپس در عرف جامعه، غلبه پيدا کرده است.

صدقه در قرآن ^۶

بررسي موارد کاربرد و توجه به قرينه‌‌هاي کلامي و سياقي، به روشني نشان مي‌دهد که کاربرد قرآني آن، بسي گسترده است؛ آن سان که هر‌گونه کمک مالي به نيازمندان، خواه در قالب انفاق‌هاي واجب يا مستحب، و نيز کمک‌هاي غير مالي و احسان و گذشتن از حق ^۷ را شامل مي‌شود، و خصوصيت هر مورد،