قدمت و خاستگاه اِسناد ۱
يوزف هوروويتس
ترجمه: مرتضي کريمينيا ۲
چکيده
نويسنده در اين مقاله در پي آن است كه خاستگاه اِسناد را در منابع اسلامي شناسايي كند و دريابد كه ذكر سلسله راويان در كتب سيره و تاريخ برگرفته از چيست. به نظر نويسنده، خاستگاه اِسناد و ذكر سلسله راويان در سنت اسلامي برگرفته از متون يهودي است و با ذكر دلايل و شواهدي درصدد اثبات مدعاي خويش است.
کليد واژهها: اِسناد، سلسله روايان، كتب يهودي، سيره و تاريخ.
براي ملتي علاقهمند به قصهگويي، همچون عربها، بسيار طبيعي بود كه وقايع هيجانانگيز زندگي پيامبر، به سرعت موضوع نقل و روايت مردمي شود. قصهها، حادثههايي مستقل را براي شنوندگان بيان ميکردند و چهبسا وقايع جداگانه را به هم ميپيوستند تا زنجيرهاي روايي و داستاني پديد آورند. ديري نپاييد که شور و شوق علمي هم پا گرفت و حداکثر در شش يا هفت دهه پس از وفات پيامبر اين موضوع را مورد مداقة علمي قرار داد. در آن روزگار، صحابة چندي بيش در قيد حيات نبودند، اما حکايات آنهايي كه در حوادث مهم زمان پيامبر حضور داشتند، در ميان قبايل و خانوادههايشان نقل ميشد. چنين منقولاتي در آن زمان گردآوري و با هم مقابله شد. اين منقولات همراه با منابع مكتوب (يعني فهرستها و اَسناد) اساس نقلهايي را تشکيل دادند که به ترتيب تاريخي مرتب ميشدند. يگانه بخش اصيل و واقعاً عربي در سيره نگاري پيامبر را «مغازي» تشكيل ميدهد. اخبارِ مغازي شبيه ايام العرب است كه پيش از اسلام در کانون توجه عموم بود. در ديگر بخشهاي سيره، عناصر دخيل، بويژه الگوي قصص قديسان در
1.مقالة حاضر در اصل به زبان آلماني در مجلة Der Islam (سال هشتم، ۱۹۱۸، ص۳۹ـ۴۷) انتشار يافته و ترجمهاي انگليسي از آن در سال ۲۰۰۴ ميلادي در کتاب Hadith (ويراستة هارالد موتسکي، ص۱۵۱ـ۱۵۸) منتشر شده است. مؤلف مقاله سه سال بعد از انتشار مقالة اصلي، در پاسخ به انتقادات شوالي در کتاب تاريخ قرآن، توضيحات تکميلي کوتاهي در مجلة Der Islam (سال يازدهم، ۱۹۲۱، ص۱۶۴ـ۱۶۵) درج کرده است که در ادامة متن کنوني ميآيد. گفتني است تکملة مقاله به قلم دکتر مژگان سرشار به فارسي ترجمه شده است .
2.عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي؛ واحد علوم و تحقيقات .
