فصل دوم : بازسازى هاى انجام شده

بازيافت هايى كه تاكنون درباره كتاب على¨ يا صحيفة علي به انجام رسيده ، به ترتيب تاريخى از اين قرار است :
1 . نخستين بار مرحوم فيض كاشانى (1091ق) در كتاب الوافي جزء نهم باب يازدهم روايت هاى ديات را از كتب اربعه گردآورد و ذيل اين عنوان قرار داد :
«باب رواية كتاب علي ـ صلوات اللّه عليه ـ في مقادير الديات في مراتب الجنين و في جراحات تفاصيل الأعضاء و توزيع القسامات» . ^۱
اين مضمون در كتاب تهذيب الأحكام ^۲ وكتاب من لا يحضره الفقيه ^۳ يك جا از ظريف بن ناصح نقل شده است و در كتاب الكافي ^۴
و تهذيب الأحكام ^۵ بخش هايى از آن به صورت پراكنده منقول است. تعبيرهاى به كار رفته در اين حديث ، كتاب ^۶ و كتاب الفرائض ^۷ است .
2 . دومين بازسازى توسط مرحوم آية اللّه احمدى ميانجى به انجام رسيده است . ايشان در كتاب مكاتيب الرسول كه ويرايش نخست آن در سال 1379ق/1339ش به چاپ رسيد ، در جلد نخست دو مجموعه از اين احاديث را گرد آورد .
مجموعه نخست ، رواياتى است كه با وصف «كتاب في قراب سيف الرسول اللّه صلى الله عليه و آله » و عمدتا در منابع اهل سنت روايت گرديده و هيجده(18) حديث است ^۸ و مجموعه دوم به عنوان كتاب على¨ و كتاب الفرائض بإملاء رسول اللّه نام گرفته و در آن هفتاد و پنج(75) حديث به ترتيب ابواب فقهى جمع شده است .
ايشان اين روايت ها را از كتب اربعه و وسائل الشيعة گردآورده است . ^۹
ويرايش دوم اين كتاب در چهار مجلد در سال 1376ش /1419ق/1998م توسط «مؤسسه فرهنگى دار الحديث» به چاپ رسيده است .
در جلد دوم اين مجموعه ايشان دوازده عنوان از مكتوبات امام على عليه السلام از پيامبر را معرفى كرده كه در ميان آنها الجامعة ، كتاب في قراب السيف و كتاب علي نيز ديده مى شود . ^۱۰ و سپس با عنوان «النصوص الواصلة إلينا من هذه الكتب» ، در بيست و هشت باب ، تعداد صد و پنجاه و هشت (158) حديث را جمع آورى نموده است .
البته اين احاديث برخى با عنوان كتاب على¨ ، برخى با عنوان صحيفة في قراب سيف رسول اللّه و . . . مى باشد .
3 . سومين گردآورى توسط مرحوم محمّدباقر شريف زاده در تعليقه بر كتاب آيات الأحكام نوشته ملا محمّد استرآبادى (م1028ق) صورت پذيرفته است . اين كتاب را با تعليقه ها و استخراج منابع ، توسط آقاى شريف زاده در سال 1394ق ، مكتبة المعراجى در تهران منتشر كرده است .
معلِّق در حاشيه صفحه 18 تا 27 ، هشتاد و پنج(85) حديث از وسائل الشيعة استخراج كرده و ترتيب آن نيز مانند وسائل الشيعة است . گفتنى است در اين گردآورى ، متن روايات نيامده و تنها به ذكر آدرس اكتفا شده است .
4 . چهارمين گردآورى را دكتر رفعت فوزى عبد المطلب در كتاب صحيفة علي بن أبي طالب به انجام رسانده است . اين كتاب در قاهره به سال 1406ق/1986م منتشر شده است . نويسنده هفت روايت بر پايه مصادر اهل سنت گردآورده ، آن گاه به بررسى اسناد آن رو كرده ، در فصل سوم آن را به عنوان شاهدى در جواز كتابت حديث به بحث مى گذارد و فصل چهارم به فقه الحديث اختصاص دارد .
5 . استاد محمّد صادق نجمى مقاله اى در فصل نامه علوم حديث شماره 3 در بهار 1376ش/1997م منتشر كرد كه «صحيفه امير مؤمنان عليه السلام قديم ترين سند حديث» نام دارد . ايشان نُه حديث از صحاح سته و مسند أحمد گردآورده و مباحثى را در اعتبار و فقه الحديث بدان ضميمه كرده است .
6 . ششمين گردآورى را آقاى سيد على سجادزاده در پايان نامه كارشناسى ارشد از دانشگاه علوم اسلامى رضوى ، با عنوان در جستجوى كتاب على¨ به ثمر رسانده است . اين پايان نامه كه در بهمن 1379 از آن دفاع شد ، تاكنون گسترده ترين كار درباره كتاب على¨ به شمار مى رود . حجم صفحات آن 271 است و استادان راهنما و مشاور اين پايان نامه عبارت اند از : مرحوم حجة الإسلام والمسلمين كاظم مديرشانه چى و حجة الإسلام والمسلمين على اكبر الهى خراسانى .
در اين اثر 104 حديث به عنوان كتاب على¨ فراهم آمده و در بيست و دو(22) فصل تنظيم شده است .
گفتنى است ، نامبرده اين تعداد حديث را با عناوين : كتاب على¨ ، كتاب أمير المؤمنين ، كتاب رسول اللّه ، كتاب إملاء رسول اللّه ، فرائض علي ، صحيفة كتاب الفرائض ، في الفرائض و صحيفة الفرائض گردآورده است .
7 . هفتمين گردآورى توسط آقاى حامد ناجى در فصل نامه حوزه اصفهان ، شماره هاى 4 و 5 ، زمستان و بهار 1379 ـ 1380 ، به انجام رسيده است . در اين بازسازى «منابع دست اول حديثى از كتاب هاى شيخ صدوق تا مستدرك الوسائل» مورد استقصا قرار گرفته و جمعا 115 حديث شناسايى و جمع آورى شده است . روايات در هجده باب تنظيم شده است .
گفتنى است برخى از اين روايات محتوا و مضمون كتاب علي عليه السلام نيست ؛ بلكه درباره آن است . از اين 115 حديث 11 حديث چنين اند .
بنابراين روايت هايى كه حاوى مضمون و محتواست ، 104 حديث مى باشد و دقيقا همان تعدادى است كه در پايان نامه آقاى سجادزاده فراهم شده است .
يادآورى مى شود نامبرده تنها احاديث را با عنوان كتاب على¨ شناسايى و گردآورده است . بر پايه استقصا و تتبُّع ايشان تعداد احاديث كتاب على¨ بيشتر از احاديث آقاى سجادزاده است ؛ زيرا آقاى سجادزاده 104 حديث را با هشت عنوان گردآورده بود .