فصل اوّل : كتاب علي عليه السلام

در بخش نخست ، مطالبى پيرامون مكتوبات امام على عليه السلام و وحدت و تعدد آنها ارائه شد . اينك در پى آن هستيم كه متون و نصوص اين مكتوبات را ارائه كنيم ؛ اما پيش از ارائه متون كتاب علي عليه السلام چند نكته را به عنوان مقدمه يادآور مى شويم :
الف . چنان كه در بخش نخست آورديم ، از كتاب على¨ با تعبيرهاى متعددى در متون روايى و تاريخى ياد شده است كه با قرائن به دست آمده ، اين تعبيرها بر يك اثر دلالت دارد . اين تعبيرها عبارت بود از : كتاب على¨ ، صحيفة الفرائض ، الجامعة ، الصحيفة ، الكتاب ، كتاب أمير المؤمنين ، كتاب رسول اللّه .
در ذيل كتاب على¨ 150 حديث نقل شده است . اين احاديث در چهار باب بدين شرح تنظيم گرديده است :
باب اول : تفسير 2 حديث
باب دوم : معارف و اخلاق 24 حديث
باب سوم : فقه 112 حديث
باب چهارم : جوامع و نوادر 12 حديث
اين 150 حديث از نظر توزيع بر عناوين هفتگانه فوق و برخى عناوين ديگر ، بدين شرح است :
1 . كتاب على¨ (118 مورد) 1 ، 2 ، 4 ، 5 ، 6 ، 7 ، 8 ، 9 ، 10 ، 11 ، 12 ، 13 ، 14 ، 15 ، 16 ، 17 ، 18 ، 19 ، 20 ، 21 ، 22 ، 23 ، 24 ، 26 ، 27 ، 28 ، 29 ، 30 ، 31 ، 32 ، 33 ، 34 ، 35 ، 37 ، 38 ، 39 ، 40 ، 41 ، 42 ، 43 ، 44 ، 45 ، 46 ، 47 ، 48 ، 49 ، 50 ، 51 ، 52 ، 53 ، 56 ، 57 ، 58 ، 59 ، 60 ، 61 ، 62 ، 63 ، 64 ، 65 ، 66 ، 68 ، 69 ، 71 ، 72 ، 73 ، 74 ، 75 ، 76 ، 77 ، 78 ، 79 ، 80 ، 81 ، 83 ، 84 ، 85 ، 86 ، 87 ، 88 ، 89 ، 90 ، 91 ، 92 ، 93 ، 94 ، 96 ، 98 ، 105 ، 115 ، 116 ، 122 ، 123 ، 124 ، 125 ، 126 ، 127 ، 128 ، 129 ، 130 ، 131 ، 132 ، 134 ، 135 ، 136 ، 137 ، 138 ، 141 ، 142 ، 143 ، 144 ، 145 ، 147 ، 148 ، 149 ، 150 .
2 . صحيفة الفرائض (12 مورد) 95 ، 99 ، 100 ، 101 ، 102 ، 103 ، 106 ، 107 ، 108 ، 114 ، 118 ، 119 .
3 . صحيفة ، الصحيفة (4 مورد) 3 ، 117 ، 120 ، 121 .
4 . كتاب أمير المؤمنين عليه السلام (4 مورد) 25 ، 54 ، 55 ، 82 .
5 . كتاب ، الكتاب (3 مورد) 36 ، 67 ، 139 .
6 . الجامعة (3 مورد) 110 ، 111 ، 112 .
7 . فرائض عليّ (2 مورد) 96 ، 113 .
8 . صحيفة كتاب الفرائض (2 مورد) 97 ، 104 .
9 . الفرائض (1مورد) 109 .
10 . كتاب رسول اللّه (1 مورد) 146 .
11 . كتاب الذي هو إملاء رسول اللّه صلى الله عليه و آله (2 مورد) ، 140 ، 151 .
ب . در نُه روايت چگونگى نگارش كتاب على¨ و انتقال آن از امام على عليه السلام به ديگر امامان بازگو شده است . از اين روايات به دست مى آيد كه سير نگارش و نگهدارى آن چنين است :
ـ شرح املاى پيامبر صلى الله عليه و آله و كتابت امام على عليه السلام ؛
ـ به امانت گذاردن كتاب نزد ام سلمه ؛
ـ باز پس گرفتن مكتوب از ام سلمه توسط حضرت امير در دوران خلافت خويش ؛
ـ سپردن كتاب به ام سلمه به هنگام عزيمت به عراق ؛
ـ سپردن كتاب به امام حسن عليه السلام توسط ام سلمه ؛
ـ سپردن كتاب به امام حسين عليه السلام ؛
ـ سپردن كتاب به فاطمه بنت الحسين توسط امام حسين عليه السلام ؛
ـ سپردن كتاب به امام سجاد عليه السلام ؛
ـ انتقال كتاب به امام باقر و امام صادق عليهماالسلام .
اين مطالب در نُه حديث بدين صورت شرح شده است :
مطلب نخست در حديث اول و دوم گزارش شده است .
حديث سوم و چهارم مطلب دوم و سوم را بازگو مى كند .
در حديث پنجم مطالب چهارم و پنجم و ششم شرح مى گردد .
در حديث ششم و هفتم موضوعات هفتم و هشتم گزارش مى شود .
و دو حديث هشتم و نهم به مطلب نهم پرداخته است .
متن اين نُه روايت از اين قرار ست :