مخلوقات او با او خواهند بود. پس صادق نمى شود «انه في ما لا يزال كذلك» . و قول امام عليه السلام «لا شيء معه» أي في مرتبته ؛ زيرا كه بيان كرديم كه ممكن نيست كه مبدأ اوّل دو تا باشند.
و قول امام عليه السلام «بلا حدود و لا أعراض» اشاره است به سوى نفى تركيب عقلى و نفى صفات زايده؛ زيرا كه ثابت شد كه مبدأ اوّل ، واحد من جميع الوجوه است. هرگاه مراد به حدود، حدود عقليه باشد، چنان كه ظاهر از حدود در مطالب عقليه حدود عقيله است و در مطالب فقهيه، حدود شرعيه است و در مطالب لغويه، حدود لغويه است و هر گاه مراد به حدود ، نهايات بوده باشد كه حدّ لغوى است، مراد نفى جسميّت و لوازم جسميّت خواهد بود و چون كه سؤال عمران در نظر دقيق منحل به دو مطلب مى شد: يكى سؤال از اوصاف ذاتيه مبدأ يعنى از ذات و دويم سؤال از مخلوقات يعنى مرتبه فعل او. پس جواب داد امام عليه السلام از مطلب اوّل به قول خودش: «أمّا الواحد ...» و جواب از مطلب دويم فقره آتيه است.
[خلقت مخلوقات ]
۰.متن:
ثُمَّ خَلَقَ خَلْقاً مُبْتَدِعاً مُخْتَلِفاً بِأَعْرَاضٍ وَ حُدُودٍ مُخْتَلِفَةٍ ، لَا فِي شَيْءٍ أَقَامَهُ ، وَ لَا فِي شَيْءٍ حَدَّهُ وَ لَا عَلى شَيْءٍ حَذَاهُ وَ مَثَّلَهُ لَهُ ، فَجَعَلَ الْخَلْقَ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ صَفْوَةً وَ غَيْرَ صَفْوَةٍ وَ اخْتِلَافاً وَ ائْتِلَافاً وَ أَلْوَاناً وَ ذَوْقاً وَ طَعْماً.
شرح:
بعد از آن بيافريد خلقى نو ايجاد شده را به طريق ابداع، بى احتياج او به مادّه و مدّت.
چو قاف قدرتش دم بر قلم زدهزاران نقش بر لوح عدم زد
«مبتدعاً» صفت است، «مختلفاً» صفت بعد از صفت است و« بأعراض» جار و مجرور است متعلق به «مختلفاً»؛ يعنى جوهر صادر مبتَدَع از اوّل تعالى، اين صفت دارد كه مختلف است به عوارض و احوال.
