بخراسان. ^۱
بعد از نماز بيرون آمدند ، پس برگشت امام عليه السلام به سوى مجلس مبارك خود و خواند از روى رأفت و هدايت كه شيوه اجداد طاهره خودش بود عمران را و در مقام افاضه فرمود: يا عمران! بپرس از معارف ربانى و حقايق اصول ايمانى.

[توحيد واجب الوجود ]

۰.متن:
قَالَ: يَا سَيِّدِي ، أَ لَا تُخْبِرُنِي عَنِ اللَّهِ عز و جل هَلْ يُوَحَّدُ بِحَقِيقَةٍ أَوْ يُوَحَّدُ بِوَصْفٍ؟ قَالَ الرِّضَا عليه السلام : إِنَّ اللَّهَ الْمُبْدِئُ الْوَاحِدُ الْكَائِنُ الْأَوَّلُ ، لَمْ يَزَلْ وَاحِداً لَا شَيْءَ مَعَهُ ، فَرْداً لَا ثَانِيَ مَعَهُ ؛ لَا مَعْلُوماً وَ لَا مَجْهُولًا ، وَ لَا مُحْكَماً وَ لَا مُتَشَابِهاً ، وَ لَا مَذْكُوراً وَ لَا مَنْسِيّاً ، وَ لَا شَيْئاً يَقَعُ عَلَيْهِ اسْمُ شَيْءٍ مِنَ الْأَشْيَاءِ غَيْرِهِ ، وَ لَا مِنْ وَقْتٍ كَانَ ، وَ لَا إِلَى وَقْتٍ يَكُونُ ، وَ لَا بِشَيْءٍ قَامَ ، وَ لَا إِلَى شَيْءٍ يَقُومُ ، وَ لَا إِلَى شَيْءٍ اسْتَنَدَ ، وَ لَا فِي شَيْءٍ اسْتَكَنَّ ، وَ ذَلِكَ كُلُّهُ قَبْلَ الْخَلْقِ ؛ إِذْ لَا شَيْءَ غَيْرُهُ ، وَ مَا اُوقِعَتْ عَلَيْهِ مِنَ الْكُلِّ فَهِيَ صِفَاتٌ مُحْدَثَةٌ وَ تَرْجَمَةٌ يَفْهَمُ بِهَا مَنْ فَهِمَ.

شرح:
چون كه امام عليه السلام از نماز فارغ شد، برگشت بر آن جايى كه نشسته بود در آن جا اوّل و بخواند عمران را. پس گفت: يا عمران! بپرس از آنچه مى خواهى. عمران گفت: آيا خبر نمى دهى از الله عزوجل؛ آيا توحيد كرده مى شود به حقيقت و يا توحيد كرده مى شود به وصف؟ گفت امام عليه السلام : الله عزوجل مبدأ است، يكتاست و موجود اوّل است، هميشه واحد است، چيزى با او نيست، فرد است، /57/ نيست پناه برده به چيزى استند مشتق است از سند ، و «السند» بالتحريك: ما ارتفع من الأرض و قيل: ما قابلك من الجبل و علا من السفح . كذا في مجمع البحرين ^۲ نيست در چيزى سكنا گرفته و همه تنزيه و توحيد و سلوب پيش از خلق است؛ به علّت آن كه در آن مقام چيزى نيست غير ذات و آن چيزى كه واقع ساختى بر خدا از همه صفت ها، پس آنها