و بى اسم و رسمى است و مرحله اسما و صفات بعد از اين مرحله است و متأخّر است و تحقيق مراتب متأخره به التفات مرحله اولاست و ناشى از ذات فياض الذوات است و مرحله اسما و صفات مرحله خالقيت و ايجاد است كه متأخر است و معلولات كلاًّ از نتايج اين مرحله است كه از براى بدو آنها مبدئى و منتهايى است .
و حظوظ معلولات از وجود مختلف است؛ بعضى در اقصا مرتبه امكان و همسايه با واجب است ، بعد از جعل جاعل افتقار به چيزى ندارد ، نه در ذات /60/ و نه در فعل، مجردند در ذات و در فعل، مثل عقل. و بعضى مجرد الذات مادى الفعل است مثل نفس و بعضى في شئ است، مثل صورت نوعيه در هيولا و بعضى قائم بشيء است، مثل قيام هيولا به صورت نوعيه. خلاصه «كل ممكن زوج تركيبي» بجز ذات واجب.
و قول امام عليه السلام : و ما أَوقعتَ عليه من الكل فهي صفات مُحدِثَة، دفع توهم است. بسا هست كه خلجانى بر جنانى كند كه امام عليه السلام حمل فرمود بر ذات به جهت محمولاتى را كه صادر از ذات مى شوند و ذات بهت لا محاله متصور به اين صفات مى شود و اين صفات از حاق ذات بهت طالع شده است و لابد است كه در ذات مدرك به اين مفهومات بشود در واقع . پس از براى ذات ، صفات واقعيه در مرتبه ذات كه آميزش به ذات داشته باشد به هم رسيد و مدرك به آنها مى شود و مرتبه بى اسمى و رسمى به هم نرسيد . و هر مرتبه را كه بى اسم و رسم فرض نمايى ، در همان مرتبه اسم و رسم حقيقى يافته شد، امام عليه السلام فرمود كه: آنچه واقع مى كنى بر ذات احديت، آنها صفات محدثه متأخره انتزاعيه اند و آنها نعوت جمال و كمال و ترجمه ذات ذو الجلال اند و فهم ذات بدون اين صفات مقدور احدى نيست و عنقاى قاف غيب الغيوب است و هر كه فهم ذات مى كند ، از اين صفات و ترجمات، فهم مى كند كه اين صفات طرق معرفت ذات اند و دريچه آفتاب حقيقت اند و ذات بما هو ذات منزه از فهم هر ذى فهم است ، والله أعلم بحقائق الاُمور.