40 ـ انسان

۰.امام علی علیه السلام:
الأدبُ في الإنسانِ كشَجَرةٍ أصلُها العقلُ.^۱

۰.ريشه درخت ادب در انسان، خرد است.

۰.امام صادق علیه السلام:
ـ لعُمَرَ بنِ يَزيدَ و قد تَعَشّى عِندَهُ إذ تَلا هذهِ الآيَةَ: «بَلِ الإنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ» ـ: يا أبا حَفصٍ، ما يَصنَعُ الإنسانُ أن يَتَقَرَّبَ إلى اللهِ عز و جل بخِلافِ ما يَعلَمُ اللهُ تعالى؟! إنَّ رسولَ اللهِ صلی الله علیه و آله كانَ يقولُ: مَن أسَرَّ سَرِيرَةً رَدّاهُ اللهُ رِداءَها إن خَيرا فَخَيرٌ و إن شَرّا فَشَرٌّ.^۲

۰.ـ به عمر بن يزيد كه نزدش شام می‏خورد، و پس از تلاوت اين آيه: «بلكه انسان به خود بيناست» ـ فرمود: اى ابا حفص! انسان را چه سود كه بر خلاف آنچه خداوند متعال [از باطن او] می‏داند به او تقرّب جويد. رسول خدا صلی الله علیه و آله مى‌فرمود: هر كه نيّتى در دل داشته باشد، خداوند رداى آن را بر او مى‌پوشاند؛ اگر خوب باشد، ردايى خوب بپوشاند و اگر بد باشد، ردايى بد.

۰.امام علی علیه السلام:
إنّ في الإنسانِ عَشرَ خِصالٍ يُظهِرُها لِسانُهُ: شاهِدٌ يُخبِرُ عَنِ الضَّميرِ، و حاكِمٌ يَفصِلُ بَينَ الخِطابِ، و ناطِقٌ يَرُدُّ بهِ الجَوابَ، و شافِعٌ يُدرِكُ بهِ الحاجَةَ، و واصِفٌ يَعرِفُ بهِ الأشياءَ، و أميرٌ يأمُرُ بالحُسنِ، و واعِظٌ يَنهى عَنِ القَبيحِ، و مُعَزٍّ تَسكُنُ بهِ الأحزانُ، و حاضِرٌ تُجلى بهِ الضَّغائنُ، و مُونِقٌ تَلتَذُّ بهِ الأسماعُ.^۳

۰.در انسان ده خصلت وجود دارد كه زبانِ او آنها را آشكار می‏سازد: زبان گواهى است كه از درون گزارش می‏دهد. داورى است كه به دعواها فيصله می‏دهد. گويايى است كه به وسيله آن [به پرسش‌ها] پاسخ داده می‏شود. واسطه‏ای است كه با آن مشكل برطرف می‏شود. توصيفگرى است كه با آن اشياء شناخته می‏شود. فرماندهى است كه به نيكى فرمان می‏دهد. اندرزگويى است كه از زشتى باز می‏دارد. تسليت دهنده‏ای است كه غم‌ها با آن تسكين می‏يابد. حاضرى است كه به وسيله آن كينه‏ها برطرف می‏شود و دلربايى است كه گوش‌ها به وسيله آن لذّت می‏برد.

۰.امام علی علیه السلام:
ما أعجَبَ هذا الإنسانَ: مَسرورٌ بدَرْكِ ما لَم يَكُن لِيَفُوتَهُ، مَحزونٌ على فَوْتِ ما لَم يَكُنْ لِيُدرِكَهُ، و لَو أ نّهُ فَكَّرَ لَأبصَرَ، و عَلِمَ أنّهُ مُدَبَّرٌ، و أنّ الرِّزقَ علَيهِ مُقَدَّرٌ، و لاَقتَصَرَ على ما تَيَسَّرَ و لَم يَتَعَرَّضْ لِما تَعَسَّرَ.^۴

۰.اين انسان چه شگفت است! با رسيدن به چيزى كه از دستش نمی‏رفت، خوشحال می‏شود و براى از دست دادن چيزى كه به آن نمی‏رسيد، اندوهگين می‏شود، حال آن كه اگر خوب مى‌انديشيد، می‏فهميد و می‏دانست كه او را تدبير و روزى‌اش را تقدير كرده‌اند، و به آنچه برايش آسان است، بسنده می‏كرد و به آنچه برايش دشوار است، نمى‌پرداخت.

۰.امام علی علیه السلام:
اِعجَبوا لِهذا الإنسانِ يَنظُرُ بِشَحْمٍ، و يَتَكلَّمُ بِلَحمٍ، و يَسمَعُ بِعَظمٍ، و يَتَنفَّسُ مِن خَرمٍ!!^۵

۰.از اين انسان در شگفت آييد: با تكّه‌اى پيه مى‌بيند و با تكّه گوشتى سخن مى‌گويد و با استخوانى مى‌شنود و از شكافى نفَس مى‌كِشد!!

۰.امام علی علیه السلام:
ألا و إنّ اللِّسانَ بَضعَةٌ مِن الإنسانِ، فلا يُسعِدُهُ القَولُ إذا امتَنعَ، و لا يُمهِلُهُ النُّطقُ إذا اتَّسَعَ.^۶

۰.بدانيد كه زبان پاره‏ای از پيكر انسان است كه اگر [از تكلم] خوددارى ورزد، گفتار به كمك او نمى‌آيد و هرگاه باز شود، نطق مهلتش نمى‌دهد.

۰.امام علی علیه السلام:
ما تَزَيَّنَ الإنسانُ بزِينَةٍ أجمَلَ مِن الفُتُوَّةِ.^۷

۰.انسان، به زيورى زيباتر از جوانمردى آراسته نشده است.

۰.امام علی علیه السلام:
إنّ اللهَ سبحانَهُ يُحِبُّ أن تَكونَ نِيَّةُ الإنسانِ لِلنّاسِ جَميلَةً، كما يُحِبُّ أن تَكونَ نِيَّتُهُ في طاعَتِهِ قَويَّةً غَيرَ مَدخولَةٍ.^۸

۰.خداوند سبحان دوست دارد كه نيّت انسان نسبت به مردم زيبا باشد، همچنان كه دوست دارد نيّت او در اطاعت از وى نيز نيرومند و بى‌ريا باشد.

۰.امام علی علیه السلام:
الصِّدقُ رَأسُ الإيمانِ، و زَينُ الإنسانِ.^۹

۰.راستى، سر آمد ايمان و زيور انسان است.

۰.امام علی علیه السلام:
الجَهلُ في الإنسانِ أضَرُّ من الآكِلَةِ في البَدَنِ.^۱۰

۰.نادانى در انسان، زيان بارتر است از بيمارى خوره در بدن.