45 ـ سخن

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
إنّ الرجُلَ لَيتكَلَّمُ بالكَلِمَةِ مِن رِضوانِ اللهِ ما كانَ يَظُنُّ أن تَبلُغَ ما بَلَغَت يَكتُبُ اللهُ تعالى لَهُ بها رِضوانَهُ إلى يَومِ يَلقاهُ، وإنّ الرجُلَ لَيَتكلَّمُ بالكَلِمَةِ مِن سَخَطِ اللهِ ما كانَ يَظُنُّ أن تَبلُغَ ما بَلَغَت يَكتُبُ اللهُ لَهُ بها سَخَطَهُ إلى يَومِ يَلقاهُ.^۱

۰.گاه انسان سخنى خشنود كننده خدا می‏گويد كه گمان نمی‏كند آن سخن بدانجا رسد كه رسيد و خداوند متعال به سبب آن سخن خشنودى خود را تا روزى كه ديدارش كند، براى او می‏نويسد و گاه انسان سخنى ناخرسندكننده خداوند می‏گويد كه گمان نمی‏كند آن سخن بدانجا رسد كه رسيد و خداوند به سبب آن سخن خشم و ناخشنودى خود را تا روزى كه ديدارش كند، براى او می‏نويسد.

۰.تحف العقول:
سُئلَ [عليٌّ] علیه السلامأيُّ شَيءٍ مِمّاخلقَ اللهُ أحسَنُ؟ فَقالَ علیه السلام: الكلامُ، فقيلَ: أيُّ شيءٍ ممّا خَلَقَ اللهُ أقبَحُ؟ قالَ: الكلامُ، ثُمّ قالَ: بالكلامِ ابيَضَّتِ الوُجوهُ، وبالكلامِ اسوَدَّتِ الوُجوهُ.^۲

۰.از امام على علیه السلام پرسيدند: بهترين چيزى كه خدا آفريده كدام است؟ فرمود: سخن. عرض شد: زشت‌ترين چيزى كه خدا آفريده كدام است؟ فرمود: سخن. سپس فرمود: با سخن است كه روسفيدى حاصل می‏شود و با سخن است كه روسياهى به وجود مى‌آيد.

۰.امام علی علیه السلام:
إيّاكَ وما يُستَهجَنُ مِن الكلامِ؛ فإنّهُ يَحبِسُ علَيكَ اللِّئامَ ويُنَفِّرُ عنكَ الكِرامَ.^۳

۰.زنهار، از به زبان آوردن سخنان زشت؛ زيرا كه فرومايگان را گرد تو جمع می‏كند و گران مايگان را از تو می‏رماند.

۰.امام علی علیه السلام:
إيّاكَ ومُستَهجَنَ الكلامِ؛ فإنّهُ يُوغِرُ القَلبَ.^۴

۰.زنهار از سخن زشت؛ كه دل را كينه‌ور می‏سازد.

۰.امام علی علیه السلام:
مَن ساءَ كلامُهُ كَثُرُ مَلامُهُ.^۵

۰.هر كه گفتارش بد باشد، ملامت بسيار شنود.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
أكثَرُ النّاسِ ذُنوبا أكثَرُهُم كلاما فيما لا يَعنيهِ.^۶

۰.پر گناه‌ترين مردم، آنانند كه بيشتر بيهوده‌گويى می‏كنند.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
إنّ الرجُلَ لَيَدنُو مِن الجَنَّةِ حتّى مايكونُ بينَهُ وبينَها إلّا قِيدُ رُمحٍ، فيَتَكلَّمُ بالكَلِمَةِ فَيَتباعَدُ مِنها أبعَدَ مِن صَنعاءَ.^۷

۰.آدمى [گاه] چندان به بهشت نزديك می‏شود كه به اندازه نيزه‏ای با آن فاصله دارد. پس سخنى می‏گويد و به فاصله‏ای دورتر از صنعا، از بهشت دور می‏شود.

۰.امام علی علیه السلام:
ـ لمّا مَرَّ برجُلٍ يَتكَلَّمُ بِفُضولِ الكلامِ ـ: إنّك تُملِي على حافِظَيكَ كِتابا إلى رَبِّكَ، فَتَكَلَّمْ بما يَعنيكَ ودَعْ ما لا يَعنيكَ.^۸

۰.ـ وقتى بر مردى گذشت كه زياده گويى می‏كرد ـ فرمود: بدان كه تو بر دو فرشته نگهبان اعمالت نوشته‏ای املا می‏كنى و به سوى پروردگارت می‏فرستى. پس، سخنانى بگو كه برايت سودمند باشد و از سخنان بيهوده دم فرو بند.

۰.امام علی علیه السلام:
عَجِبتُ لِمَن يَتكلَّمُ بما لا يَنفَعُهُ في دُنياهُ ولا يُكتَبُ لَهُ أجرُهُ في اُخراهُ.^۹

۰.در شگفتم از كسى كه سخنانى می‏گويد كه نه در دنيايش به او سود مى‌رساند و نه در آخرتش براى او اجرى نوشته مى‌شود.

۰.امام علی علیه السلام:
إيّاكَ والهَذَرَ؛ فَمَن كَثُرَ كلامُهُ كَثُرَت آثامُهُ.^۱۰

۰.زنهار از ياوه گويى؛ زيرا هر كه پرگو باشد، گناهانش بسيار شود.