احد و واحد دو صفت خداوند

واژه شناسى «اَحَد» و «واحد»

صفت «اَحَد (يگانه) » ، صفت مشبّهه است و صفت «واحد(يكتا)» ، اسم فاعل و هر دو برگرفته از مادّه «وحد» هستند كه بر يگانگى ، دلالت دارد. از آن جا كه دلالتِ صفت مشبّهه بر مادّه ، بيشتر و قوى تر از دلالت اسم فاعل است، دلالت «احد» بر يگانگى ، بيشتر از دلالت «واحد» است . طبيعى است كه اين دو صفت ، در كاربرد ، با هم تفاوت دارند ، به گونه اى كه در برخى موارد، تنها يكى از دو صفت به كار مى رود. براى مثال ، واژه «احد» ، در مقام وصف غير خداوند متعال به كار نرفته است؛ امّا در عدد «أحد عشر (يازده ) » به كار مى رود، به خلاف واژه «واحد» كه براى عدد يازده به صورت «واحد عشر» به كار نمى رود . ابو اسحاق نحوى نيز اين مطلب را گفته و افزوده كه «احد» در سخن منفى به كار مى رود و «واحد» در سخن مثبت، يعنى گفته مى شود : «ما أتانى مِنهُم أحد؛ هيچ يك از آنها نزد من نيامد»؛ ولى براى رساندن همين معنا گفته نمى شود : «ما أتانى مِنهُم واحد».

با چشم پوشى از اين نكات، «احد» به معناى «واحد» است. از همين رو ، جوهرى (واژه شناس مشهور عرب) نيز بر اين مطلب ، تصريح كرده و فيّومى گفته : «واحد» ، همان «احد» است.

احد و واحد ، در قرآن و حديث

در قرآن كريم ، توصيف خداوند متعال به صفت «احد» ، يك بار (در سوره توحيد) و توصيف به صفت «واحد» ، ۲۱ بار آمده است. نيز در احاديث ، تفاوتى ميان «احد» و «واحد» مشاهده نمى شود و از امام باقر عليه السلامنقل شده است كه : «احد و واحد ، به يك معنايند و آن عبارت است از : يگانه بى همتا».

دو صفت «احد» و «واحد» ، به يگانگى آفريدگار دلالت دارند و از آن جا كه پيش تر در بحث توحيد و مراتب آن ، مطالبى را در اين موضوع بيان كرديم، در اين جا به همين اندازه بسنده مى كنيم.