کریم و اکرم

واژه شناسى «كريم» و «اَكرم»

صفت «كريم (بزرگوار) » ، بر وزن فعيل، به معناى فاعل و از ريشه «كَرَمَ» است و «اَكرم (بزرگوارترين ) » ، صفت برترين از همين ريشه است . ابن فارس مى گويد: كَرَم ، بر شرافت ذاتى يك چيز يا شرافت در خُلقى از اخلاق ، دلالت مى كند و كَرَم ، در اخلاق به گذشت از گناه گناهكار گفته مى شود.

عبد اللّه بن مسلم بن قتيبه گفته است: كريم، گذشت كننده است و خداى متعال ، كريمى است كه از گناهان بندگان مؤمنش مى گذرد.

فيّومى مى گويد: «كَرُمَ الشى ء كرماً» ، در معناى مرغوب و كمياب به كار رفته و اسم فاعلش كريم است... و «كَرَم» ، در مورد گذشت نيز به كار مى رود.

جوهرى مى گويد: كَرَم، متضادّ ملامت است... و كريم ، بسيار گذشت كننده است .

ابن اثير معتقد است: در اسامى خداى متعال، كريم ، به معناى بخشنده عطاكننده اى است كه عطاى او تمام نمى شود و اوست كريمِ مطلق كه داراى همه انواع خير و شرف و ارزش هاست .

كريم و اَكرم ، در قرآن و حديث

در قرآن كريم ، صفت «كريم» ، يك بار همراه با صفت «غنى» و يك بار همراه با صفت «ربّ» به كار رفته است و صفت «اكرم» ، يك بار به صورت  «پروردگارت كريم ترين است»  و دو بار به صورت  «داراى شكوه و كرم»  به كار رفته است.

همان طور كه در واژه شناسى ديديم ، كَرَم ، به دو معناى «شرف» و «گذشت از گناه» به كار رفته است. در احاديث نيز «كريم» به دو معناى شريف و گذشت كننده از گناهان بندگان ، آمده است. عبارت «پس او عزيزتر و كريم تر و ارجمندتر و بزرگ تر از آن است كه توصيفگران ، نهايت ارجمندى اش را توصيف كنند، يا دل ها به نهايتِ بزرگى اش راه يابند»، به معناى اوّل اشاره دارد و تعابير ديگر ، مانند : «مرا عفو كن و از من درگذر، اى كريم!» و «خدايا! به واسطه كَرَم و فزون بخشى، بر من نيكىِ بدون عوض كن» ، در معناى دوم به كار رفته است.

به نظر مى رسد كه كَرَم ، وقتى به ذات نسبت داده مى شود، به معناى شرف است و هنگامى كه به فعل نسبت داده مى شود ، به معناى گذشت و بخشش است