برادری در قرآن

بررسى موارد كاربرد كلمه «أخ» و «اُخت» در قرآن و حديث ، نشان مى دهد كه اين واژه ، در همان معانى لغوى آن (يعنى انواع پيوندهاى نسبى و غير نسبى) استعمال شده است.

در مجموع ، در قرآن ۸۲ بار كلمه «أخ» و مشتقّات آن ، و چهارده بار «اُخت» و مشتقّات آن ، استعمال شده است.

كلمه «أخ» و «اُخت» در قرآن كريم ، در اين معانى به كار رفته است:

۱ . پيوند نَسَبى ، مانند:  «رَبِّ إِنِّى لَا أَمْلِكُ إِلَّا نَفْسِى وَأَخِى ؛[۱]پروردگارا! من جز مالك خود و برادرم نيستم»  .

۲ . پيوند رضاعى ، مانند :  «وَأَخَوَاتُكُم مِّنَ الرَّضَاعَةِ؛[۲]و خواهران رضاعى شما»  .

۳ . پيوند دينى ، مانند :  «فَإِن لَّمْ تَعْلَمُواْ ءَابَآءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِى الدِّينِ ؛[۳]اگر پدرانشان را نمى شناسيد ، پس برادران دينى شمايند»  .

۴ . پيوند مودّت و دوستى ، مانند :  «وَ نَزَعْنَا مَا فِى صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِينَ ؛[۴]آنچه كينه در سينه هايشان بود ، بيرون آورديم و برادرانه رو به روى هم بر تخت هايى نشسته اند»  .

۵ . پيوند قبيله اى ، مانند:  «وَ إِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا ؛[۵]و به سوى عاد ، برادرشان هود را [فرستاديم]»  .

۶ . پيوند مصاحبت ، مانند:  «إِنَّ هَذَآ أَخِى لَهُ تِسْعٌ وَ تِسْعُونَ نَعْجَةً ؛[۶]اين برادرم ، نود و نه ميش دارد»  .

۷ . پيوند مشابهت ، مانند:  «وَ مَا نُرِيهِم مِّنْ ءَايَةٍ إِلَّا هِىَ أَكْبَرُ مِنْ أُخْتِهَا ؛[۷]هيچ آيه اى را به آنها نشان نداديم ، جز اين كه از همتايش بزرگ تر بود»  يا  «كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَّعَنَتْ أُخْتَهَا ؛[۸]هر بار كه گروهى وارد [جهنّم] شود ، همكيشان خود را لعن مى كنند»  .

۸ . پيوند متابعت ، مانند:  «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ؛[۹]ريخت و پاش كنندگان ، برادران شياطين اند»  .

۹ . پيوند هماهنگى ، مانند:  «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نَافَقُواْ يَقُولُونَ لِاءِخْوَانِهِمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ ؛[۱۰]آيا به منافقان ننگريستى كه به همتايانشان از كافران اهل كتاب مى گفتند : ...؟»  .