۴۲۲.امام على عليه السلام : انديشيدن ، مانند با چشم ديدن نيست؛ زيرا گاه چشم‏ها به صاحبانشان دروغ مى‏گويند ، ولى خرد به آن كه از وى اندرز خواسته ، نيرنگ نمى‏زند .

۴۲۳.امام على عليه السلام : ديدن با ديدگان نيست كه گاه ديده‏ها به صاحبانشان دروغ مى‏گويند .

۴۲۴.امام على عليه السلام : خردها ، پيشوايان انديشه‏ها و انديشه‏ها ، پيشوايان دل‏ها و دل‏ها ، پيشوايان حواس و حواس ، پيشوايان اندام‏اند .

۴۲۵.امام صادق عليه السلام : خرد در ژرفاى سخن ، غوطه‏ور مى‏شود و آن را از صدف نهان سينه بيرون مى‏كشد؛ همان‏گونه كه غوّاص ، مرواريد نهفته در دريا را بيرون مى‏آورد .

۴۲۶.امام صادق عليه السلام : ستون انسان ، خرد است و از خرد ، تيزهوشى و فهم و حفظ و دانش برمى‏خيزد و اين همه ، با خرد ، كامل مى‏شود و خرد ، راهبر و راهنما و راه‏گشاى انسان است . پس هرگاه خرد از نورْ تأييد گيرد ، انسان ، دانا و حافظ و ذاكر و تيز ذهن و فهيم مى‏گردد . پس به اين وسيله خواهد دانست كه چگونه و چرا و كجا هست؟ و آن كه را با او خلوص مى‏ورزد يا نيرنگ مى‏زند ، خواهد شناخت . پس هرگاه اين را شناخت ، مجرا و مسير حركت و [ نيز ]همراه را از ناهمراه ، تشخيص مى‏دهد و توحيد خود را براى خدا خالص مى‏گرداند و به فرمان‏بردارى او اعتراف مى‏كند . پس اگر اين گونه كرد ، آنچه را از دست داده ، جبران خواهد كرد و براى آنچه بعداً مى‏آيد ، آماده خواهد شد . مى‏داند كه در چه كار است و براى چه در اين جاست و از كجا مى‏آيد ، و به كجا مى‏رود ؛ و اين همه از تأييد عقل است .

۴۲۷.امام صادق عليه السلام :- از سفارش لقمان به پسرش - : هرگاه خردمند با چشمش چيزى را ببيند، حقيقت آن را درمى‏يابد، و شاهد، چيزى را مى‏بيند كه غايب نمى‏بيند.

۴۲۲.عنه عليه السلام : لَيسَتِ الرَّوِيَّةُ^۱ كَالمُعايَنَةِ مَعَ الإِبصارِ ؛ فَقَد تَكذِبُ العُيونُ أهلَها ، ولا يَغُشُّ العَقلُ مَنِ استَنصَحَهُ.^۲

۴۲۳.عنه عليه السلام : لَيسَ الرُّؤيَةُ مَعَ الأَبصارِ ؛ قَد تَكذِبُ الأَبصارُ أهلَها.^۳

۴۲۴.عنه عليه السلام : العُقولُ أئِمَّةُ الأَفكارِ ، وَالأَفكارُ أئِمَّةُ القُلوبِ ، وَالقُلوبُ أئِمَّةُ الحَواسِّ ، وَالحَواسُّ أئِمَّةُ الأَعضاءِ.^۴

۴۲۵.الإمام الصادق عليه السلام : يَغوصُ العَقلُ عَلَى الكَلامِ فَيَستَخرِجُهُ مِن مَكنونِ الصَّدرِ ، كَما يَغوصُ الغائِصُ عَلَى اللُّؤلُؤِ المُستَكِنَّةِ فِي البَحرِ.^۵

۴۲۶.عنه عليه السلام : دِعامَةُ الإِنسانِ العَقلُ ، وَالعَقلُ مِنهُ الفِطنَةُ وَالفَهمُ وَالحِفظُ وَالعِلمُ ، وبِالعَقلِ يَكمُلُ ، وهُوَ دَليلُهُ ومُبصِرُهُ ومِفتاحُ أمرِهِ ، فَإِذا كانَ تَأييدُ عَقلِهِ مِنَ النّورِ كانَ عالِماً ، حافِظاً ، ذاكِراً ، فَطِناً ، فَهِماً ، فَعَلِمَ بِذلِكَ كَيفَ ولِمَ وحَيثُ ، وعَرَفَ مَن نَصَحَهُ ومَن غَشَّهُ ، فَإِذا عَرَفَ ذلِكَ عَرَفَ مَجراهُ ومَوصولَهُ ومَفصولَهُ ، وأخلَصَ الوَحدانِيَّةَ للَّهِ‏ِ ، وَالإِقرارَ بِالطّاعَةِ ، فَإِذا فَعَلَ ذلِكَ كانَ مُستَدرِكاً لِما فاتَ ، ووارِداً عَلى‏ ما هُوَ آتٍ ، يَعرِفُ ما هُوَ فيهِ ، و لِأَيِّ شَي‏ءٍ هُوَ هاهُنا ، ومِن أينَ يَأتيهِ ، وإلى‏ ما هُوَ صائِرٌ ، وذلِكَ كُلُّهُ مِن تَأييدِ العَقلِ.^۶

۴۲۷.عنه عليه السلام- مِن وَصِيَّةِ لُقمانَ لِابنِهِ - : إنَّ العاقِلَ إذا أبصَرَ بِعَينِهِ شَيئاً عَرَفَ لحَقَّ مِنهُ ، وَالشّاهِدُ يَرى‏ ما لا يَرَى الغائِبُ.^۷