احتمال ديگر در ترجيح دانش بر عبادت ، اين است كه در احاديث مربوط به دانش و عبادت ، به خودى خود و بدون در نظر گرفتن احكام پنجگانه فقهى ، علم ذاتاً بر عبادت ، مقدّم است و اين تقدّم، علل مختلفى مىتواند داشته باشد ؛ مانند اين كه عبادت بدون دانش ، ممكن نيست .
2 . نقش سازنده عبادت در كنار دانش
در فصلهاى گذشته به نقش سازنده و بنيادى عبادات در پيدايش نور دانش و الهامات قلبى اشاره شد .۱ همچنين تأكيد گرديد كه جوهر دانش در وجود انسان ، بدون عمل قابل دوام نيست .۲ بنا بر اين ، هدفِ احاديثى كه دانش را بر عبادت ترجيح مىدهند ، تضعيف و يا انكار نقش سازنده عبادت در كنار دانش نيست ، بلكه تأكيد بر توأم ساختن عبادت با دانش و تحذير از عبادت جاهلانه است .
در بخش دهم خواهد آمد كه عبادت بدون آگاهى ، نه تنها ارزشى ندارد، بلكه خطرآفرين است .۳
بنا بر اين ، احاديث اين فصل نمىتوانند بهانهاى براى ترك عبادات ، حتّى عبادتهاى مستحب گردند .
نقل است كه روزى شخصى از محقّق بزرگ شيخ انصارى رحمه اللّه پرسيد : در تعارض ميان نافله شب و مطالعات علمى كدام يك مقدّماند ؟
شيخ كه مىدانست او اهل قليان است و اين مسئله ، بهانهاى براى ترك نافله شب است ، در پاسخ فرمود : «چرا ميان نماز شب و مطالعه تعارض برقرار
