روابط بینامتنی نهج‌البلاغه با اشعار کلاسیک فارسی

نشریه : پژوهشنامه نهج البلاغه

نویسنده : پديدآورنده : محمد خاقانی اصفهانی

چکیده :

بر اساس نظریه‌ی بینامتنیت هر متن ادبی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و باز خوانشی از آثار ادبی پیش از خود یا معاصر با خود است. نهج‌البلاغه از هنگام ظهور تاکنون [بعد از قرآن کریم] همواره به عنوان یکی از منابع مهم و کلیدی ادبای عرب و ایران به شمار می­رود. در این میان الگوپذیری شاعران کلاسیک سرای ایرانی از سخنان و مفاهیم ارزشمند امیر مؤمنان (ع)، برجسته­تر است، به‌گونه‌ای که انواع بینامتنیت نهج‌البلاغه در بسیاری از سروده­های کلاسیک فارسی، به وضوح قابل‌رؤیت می­باشد. هدف پژوهش حاضر شناخت، معرفی و بیان میزان بینامتنیت کلام امام (ع) در الفاظ و مضامین اشعار کلاسیک فارسی است؛ این تحقق به روش توصیفی - تحلیلی و با استقراء الفاظ و مضامین گهربار نهج‌البلاغه در اشعار برجسته­ترین شاعران ادب فارسی صورت پذیرفته است. با تحلیل و بررسی روند بینامتنیت در اشعار موردنظر (متن حاضر) و نهج‌البلاغه (متن غایب) درمی‌یابیم که گونه­های بینامتنیت به­صورت واژگانی و مضمونی و گزارشی و روابط بینامتنی میان متن حاضر و غایب به­صورت نفی جزیی، نفی متوازی ، نفی کلی، تجلی یافته است. شایان ذکر است که بینامتنیت مضمونی از میان انواع بینامتنی و نفی متوازی از میان روابط بینامتنی، در شیوه‌ی نگارش اشعار بررسی‌شده، از انواع دیگر، از بسامد بیشتری برخوردار است.