در زبان فرانسه نيز ابوالنجاء و ديگران، ترجمه‌اي دو زبانه (عربي ـ فرانسه)، اما ناقص را به سال1986م، در بيروت منتشر كردند. ۱ جالب آن است كه ترجمه مذكور نيز بدون ذكر نام مترجم در104 صفحه، در كتابخانه مدرسه چهلستون و به صورت افست چاپ شده است.
با نگاهي به برخي ترجمه‌هاي نهج‌البلاغه به زبان‌هاي غربي مي‌توان اين‌گونه نتيجه گرفت كه تمامي اقدامات در ترجمه‌هاي غربي اين كتاب از سوي مسلمانان و انجمن‌هاي ديني ايشان صورت پذيرفته است؛ اما آنان به جاي روز آمد كردن و حك و اصلاح ترجمه‌ها تنها به افست چاپ‌هاي قبلي پرداخته، و در ارائه ترجمه‌هايي به روزتر به دنياي غرب، چندان كه بايد، موفق نبوده‌اند.
نتيجه
نهج‌البلاغه يكي از برجسته‌ترين متون ادب عربي است كه به دليل سبك نگارش، شيوة بيان و موضوعات متنوعش، همواره مورد عنايت علما و ادباي مسلمان بوده است. ليكن گستره توجه به آن، تنها مختص مسلمانان شرقي نيست، بلكه غربي‌ها، بويژه خاورشناسان نيز پيوسته مجذوب اين اثر بوده‌اند. با اين حال، بيشتر توجه غربيان به نهج‌البلاغه تنها به جهت اهميت ادبي اين كتاب شريف بوده؛ همان‌گونه که طرح و تكرار مناقشات افرادي چون ابن‌خلكان در باب اصالت آن تا مدت‌ها راه را براي ارائه پژوهش‌هاي درون و برون متني و تحليل آن مسدود ساخت؛ اما از سويي پژوهش‌هاي برخي خاورشناسان چون واگليري و تلاش برخي محققان مسلمان شاغلِ در غرب چون م. عبدالجليل و مختار جبلي باعث از ميان رفتن بسياري از قضاوت‌هاي سطحي و نادرست درباره نهج‌البلاغه شد. در اين ميان مسلمانانِ آشنا با سنت اسلامي، زبان عربي و نيز روش‌هاي نوين پژوهشي غربيان، در مسير معرفي و پژوهشِ در نهج‌البلاغه بسيار كوشيدند؛ اما به رغم توفيق محدود آنها، هنوز ترجمه‌هايي روزآمد و منقح، چندان كه بايد ارائه نشده است.
البته بايد متذکر شد که پژوهش‌ها و تحقيقات خاورشناسان درباره کتاب شريف نهج‌البلاغه بيش از آن يچزي است که در اين نوشتار آورده شده است، اما به دليل عدم دسترسي به تمامي آنها به همين مقدار بسنده گرديد. گرچه در اين مقاله به رؤوس پژوهش‌هاي غربيان در اين خصوص اشاره شد، اما اميد آن داريم در آينده، ديگر پژوهش‌هاي خاورشناسان را در اين باب مورد بررسي و ارزيابي قرار دهيم.
كتابنامه
ـ نهج‌البلاغه، سيد رضي موسوي، ترجمه: دكتر سيد جعفر شهيدي، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، هفتم، 1374ش.
ـ «گذري بر مطالعات شيعي در غرب»، عباس احمدوند، فصلنامه مقالات و بررسي‌ها، دفتر63، تابستان 1377ش، ص 153ـ183.
1.. La Voie de Eloquence, A. Abul Nadja and others, Beirut, ۱۹۸۶.
