زياد معرفي مي نمايد ۱ و ابن طاووس از آن، با عنوان «كتاب» ياد مي كند. ۲
7. الجامع في الفقه، حسن بن صالح بن حي (م 168 ق)، از اعلام زيديه و فقيه و متكلّم برجسته كوفه. وي معاصر چهار امام شيعه (امام باقر، امام صادق، امام كاظم، امام رضا() بوده ۳ و علاّمه حلي، او را از اصحاب امام باقر( برشمرده است. ۴ شيخ طوسي، حديث او را از طريق حسن بن محبوب دريافت كرده است؛ ولي رواياتي از ابن حي به نقل از صادقين( يافت مي شود كه به طرقي غير از حسن بن محبوب، روايت شده است. ۵ اهل سنّت، او را ثقه دانسته و حديثش را پذيرفته اند. ۶
از متقدّمان، ابن نديم، تنها كسي است كه به جامع ابن حي اشاره كرده ۷ و در منابع شيعي، وي را از صاحبان اصول برشمرده است؛ ۸ امّا چنان‌كه سيّد محسن امين، احتمال داده، ۹ شايد اين كتاب، همان اصل منقول از او باشد و آگاهي ديگري از اصل و يا جامع او در اختيار نيست.
8. كتاب المبوّب في الحلال و الحرام، ابراهيم بن محمّد بن ابي يحيي سمعان مدني (م 184 ق). وي ـ كه از موالي بنواسلم بوده ـ از اصحاب خاص امام صادق(عليه السلام) به شمار مي رود. ۱۰ از اين رو، اهل سنّت، وي را تضعيف كرده اند؛ ۱۱ جز آن كه شافعي ـ كه از شاگردان او بوده ـ ۱۲ وي را توثيق نموده است. ۱۳
افزون بر اثر پيش گفته ـ كه ظاهراً بر اساس موضوعات فقهي بوده ـ ، وي كتاب بزرگي در حديث داشته كه چندين برابر الموطّأ مالك بن انس بوده است. ۱۴
9. كتاب مبوّب في الحلال و الحرام، يعقوب بن سالم احمر كوفي (يعقوب احمر ۱۵ ) (زنده در سال 183 ق). ۱۶ وي پارچه فروش ۱۷ و از راويان موثّق امام صادق(عليه السلام) بوده است. ۱۸ اين كتاب را برادرزاده او، علي
1.. همان.
2.. الذريعة، ج۲، ص۱۶۶.
3.. كتابخانه ابن‌طاووس، ص۲۰۵.
4.. أعيان الشيعة، ج۵، ص۱۱۹.
5.. خلاصة الأقوال، ص۳۳۷.
6.. ر. ك: ميراث مكتوب شيعه، ص۳۱۳.
7.. سير أعلام النبلاء، ج۷، ص۳۶۷. براي آگاهي بيشتر درباره شخصيت ابن‌حي، ر.ك: اعيان الشيعة، ج۵، ص۱۱۹ ـ ۱۲۳.
8.. الفهرست، ابن نديم، ص۲۲۷.
9.. ر. ك: الفهرست، طوسي، ص۱۰۰؛ معالم العلماء، ص۷۰.
10.. أعيان الشيعة، ج۵، ص۱۲۳.
11.. رجال النجاشي، ص۱۴؛ الفهرست، طوسي، ص۳۴.
12.. الطبقات الكبري، ج۵، ص۴۲۵؛ الضعفاء و المتروكين، ص۱۴۶؛ تهذيب الكمال، ج۲، ص۱۸۴ ـ ۱۹۱.
13.. التبيين لأسماء المدلسين، ص۱۴؛ طبقات المدلسين، ص۵۲.
14.. الكامل، ج۱، ص۲۲۵.
15.. ر.ك: معجم رجال الحديث، ج۲۱، ص۱۴۴ ـ ۱۴۷.
16.. الفائق في رواة و اصحاب الإمام الصادق(عليه السلام)، ج۳، ص۴۵۵.
17.. معجم رجال الحديث، ج۲۱، ص۱۳۷.
18.. رجال النجاشي، ص۴۴۹.
