البته همه اين موارد، ضوابط و بايدها و نبايدهايى دارند كه به آنها اشاره خواهد شد.
ج. بايدهاى الگوى مصرف، از امكانات شخصى
اصلى‌ترين اقداماتى كه انجام دادن آنها، به منظور اصلاح الگوى مصرف، البته از درآمدها و امكانات شخصى، لازم و ضرورى است، عبارت‌اند از:
1. برنامه‌ريزي
نخستين رهنمود اسلام براى اصلاح الگوى مصرف، برنامه‌ريزى براى هزينه كردن و ايجاد تعادل ميان دخل و خرج زندگى است. قرآن در اين باره مى‌فرمايد:
(لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللهُ(؛۱بر توانگر است كه از دارايىِ خود هزينه كند، و هر كه روزى‌اش بر او تنگ شده باشد، از آنچه خداوند به او داده است، خرج كند.
اين سخن، بدين معناست كه هر كس بايد به فراخور درآمد خود، براى هزينه‌هاى زندگى خويش برنامه‌ريزى كند؛ زيرا درآمد همه مردم، يكسان نيست. از اين رو، هر كس براى رسيدن به توازن و تعادل ميان دخل و خرج زندگى، بايد برنامه خاصي داشته باشد. رعايت اين توازن، حتّى در شرايط مختلف اقتصادى زندگى يك فرد نيز ضرورى است.
اين اقدام، يكى از مصاديق بارز تدبير در امور معيشتى است كه بيش از ثروت، در رفاه و آسايش انسانْ مؤثّر است، و در كنار دين‌شناسى و مقاومت در سختى‌ها، به دست آوردن آن، براى اهل ايمان، ضرورى است، و گاهي فقدان اين ويژگى، موجب مى‌گردد كه برخى از بينوايان، از ثروتمندان، اسراف‌كارتر شمرده شوند. در روايتى از امام صادق( آمده است:
رُبَّ فَقير أسرَفُ مِن غَنِىٍّ. فَقُلتُ: كَيفَ يَكونُ الفَقيرُ أسرَفَ مِنَ الغَنِىِّ؟ فَقالَ: إنَّ الغَنِىَّ يُنفِقُ مِمّا اُوتِىَ، وَ الفَقيرَ يُنفِقُ مِن غَيرِ ما اُوتِىَ؛۲[امام( فرمود:] بسا فقيرى كه از توانگر، اسراف‌كارتر باشد . گفتم: چگونه چنين چيزى ممكن است؟ فرمود: توانگر، از آنچه به وى عطا شده، خرج مى‌كند؛ ولى فقير، بدون آن‌كه به وى انفاق شده، خرج مى‌كند .
2. ميانه‌روي
دومين رهنمود براى اصلاح الگوى مصرف، ميانه‌روى (اعتدال) در مصرف است. ممكن است درآمدِ شخصى، به گونه‌اى باشد كه هر قدر كه مايل است، بتواند هزينه كند؛ امّا اسلام، اجازه نمى‌دهد كه بيش از نياز، مصرف نمايد. البته بايد توجّه داشت كه نياز، مراتبى دارد. دانشمندان، نيازهاى انسان را به سه مرتبه تقسيم كرده‌اند.
1.. سوره طلاق، آيه ۷.
2.. الكافي، ج۴، ص۵۴، ح۱۱.
