لَيسَ فى الطَّعامِ سَرَفٌ؛۱
در خوراك، اسراف نيست.
يا از امام على( نقل شده است كه مىفرمايد:
لَيسَ فى المأكولِ و المَشروبِ سَرَفٌ؛۲در خوردنى و آشاميدنى، اسراف نيست.
يا روايت مرفوعهاى كه كلينى( آورده است:
ما أَنفَقتَ في الطِّيبِ فَلَيسَ بِسَرَف؛۳مالى كه صَرف بوى خوش (عطر) مىكنى، اسراف نيست.
بىترديد، مقصود از اين روايات، اين نيست كه تهيه غذاهاى گوناگون مازاد بر نياز و يا پرخورى از آنها، اسراف نيست! يا اگر انسان، در و ديوار خانهاش را هر روز با عطر و گلاب شستشو دهد، مانعى ندارد؛ بلكه اين را مىرسانَد كه گشادهدستى در تهيه غذاهاى لذيذ و نوشيدنىهاى گوارا و عطرهاى دلپذير، در حدّ ميانهروى، اسراف محسوب نمىشود؛ چنان كه در روايتى ديگر از امام صادق( آمده است:
لَيسَ فيما أصلَحَ البَدَنَ إسرافٌ... إنّما الإسرافُ فيما أتلَفَ المالَ و أضَرَّ بالبَدَنِ؛۴در آنچه بدن را سالم نگه مىدارد، اسراف نيست...؛ بلكه اسراف، در چيزهايى است كه مال را تلف مىكند و به بدن، زيان مىرساند.
در همه اين موارد، مقصود، يك چيز است و آن، دفع توهّم صدق اسراف، بر مصارفى است كه گشادهدستى در آنها نه تنها نكوهيده نيست، بلكه نيكو و پسنديده است.
پنج. فرق اسراف و تبذير
پيش از اين، توضيح داديم كه اسراف ، به معناى تجاوز از حد اعتدال در هر كار است؛ امّا تبذير از ريشه بذر ، به معناى پاشيدن دانه است. هنگامى كه اين واژه، در مباحث اقتصادى به كار مىرود، به معناى مصرف كردن مال، به صورت غير منطقى و نارواست. معادل كلمه تبذير در فارسى، ريخت و پاش است.
تبذير، نوعى اسراف شمرده مىشود؛ چنان كه در برخى از روايات، به اين مطلبْ تصريح شده است:
إنَّ التَّبذيرَ مِنَ الإسرافِ؛۵همانا تبذير، [نوعى] از اسراف است.
1.. المحاسن، ج۲، ص۱۶۲، ح۱۴۴۴.
2.. بحار الانوار، ج۶۹، ص۲۶۱.
3.. الكافي، ج۶، ص۵۱۲، ح۱۶.
4.. ميزان الحكمة، ج۵، ص۲۸۷، ح۸۶۸۳.
5.. الكافي، ج۳، ص۵۰۱، ح۱۴.