الگوی مصرف از نگاه قرآن و حديث - صفحه 25

لَيسَ فى الطَّعامِ سَرَفٌ؛۱ در خوراك، اسراف نيست.
يا از امام على( نقل شده است كه مى‌فرمايد:
لَيسَ فى المأكولِ و المَشروبِ سَرَفٌ؛۲در خوردنى و آشاميدنى، اسراف نيست.
يا روايت مرفوعه‌اى كه كلينى( آورده است:
ما أَنفَقتَ في الطِّيبِ فَلَيسَ بِسَرَف؛۳مالى كه صَرف بوى خوش (عطر) مى‌كنى، اسراف نيست.
بى‌ترديد، مقصود از اين روايات، اين نيست كه تهيه غذاهاى گوناگون مازاد بر نياز و يا پرخورى از آنها، اسراف نيست! يا اگر انسان، در و ديوار خانه‌اش را هر روز با عطر و گلاب شستشو دهد، مانعى ندارد؛ بلكه اين را مى‌رسانَد كه گشاده‌دستى در تهيه غذاهاى لذيذ و نوشيدنى‌هاى گوارا و عطرهاى دلپذير، در حدّ ميانه‌روى، اسراف محسوب نمى‌شود؛ چنان كه در روايتى ديگر از امام صادق( آمده است:
لَيسَ فيما أصلَحَ البَدَنَ إسرافٌ... إنّما الإسرافُ فيما أتلَفَ المالَ و أضَرَّ بالبَدَنِ؛۴در آنچه بدن را سالم نگه مى‌دارد، اسراف نيست...؛ بلكه اسراف، در چيزهايى است كه مال را تلف مى‌كند و به بدن، زيان مى‌رساند.
در همه اين موارد، مقصود، يك چيز است و آن، دفع توهّم صدق اسراف، بر مصارفى است كه گشاده‌دستى در آنها نه تنها نكوهيده نيست، بلكه نيكو و پسنديده است.

پنج. فرق اسراف و تبذير

پيش از اين، توضيح داديم كه اسراف ، به معناى تجاوز از حد اعتدال در هر كار است؛ امّا تبذير از ريشه بذر ، به معناى پاشيدن دانه است. هنگامى كه اين واژه، در مباحث اقتصادى به كار مى‌رود، به معناى مصرف كردن مال، به صورت غير منطقى و نارواست. معادل كلمه تبذير در فارسى، ريخت و پاش است.
تبذير، نوعى اسراف شمرده مى‌شود؛ چنان كه در برخى از روايات، به اين مطلبْ تصريح شده است:
إنَّ التَّبذيرَ مِنَ الإسرافِ؛۵همانا تبذير، [نوعى] از اسراف است.

1.. المحاسن، ج۲، ص۱۶۲، ح۱۴۴۴.

2.. بحار الانوار، ج۶۹، ص۲۶۱.

3.. الكافي، ج۶، ص۵۱۲، ح۱۶.

4.. ميزان الحكمة، ج۵، ص۲۸۷، ح۸۶۸۳.

5.. الكافي، ج۳، ص۵۰۱، ح۱۴.

صفحه از 36