1. رعايت وظيفه خاص پيشوايان
وظيفه الهى همه پيشوايان عدل، اين است كه در مصرف، همانند تهى‌دست‌ترين مردم زندگى كنند تا اُسوه و الگويى براى همه مردم باشند و مشكلات اقتصادى، فشار روانى دوچندانى بر بينوايانْ وارد نسازد:
إنَّ اللهَ( فَرَضَ عَلى أئِمَّةِ العَدلِ أن يُقَدِّروا أنفُسَهُم بِضَعَفَةِ النّاسِ كَيلا يَتَبَيَّغَ بِالفَقيرِ فَقرُهُ؛۱خداوند، بر پيشوايان عادل، واجب كرده است كه خود را با مردم تهى‌دست، همسان سازند تا مبادا نادارىِ تهى‌دست، او را برافروخته سازد.
از اين رو، انبيا و امامان، در شرايطى كه فقر، از جامعه ريشه‌كن نشده بود، نهايت قناعت و ساده‌زيستى را در زندگى خود رعايت مى‌كردند؛ امّا در عين حال، ديگران را به ميانه‌روى توصيه مى‌نمودند و اجازه نمى‌دادند كه ديگران، خود را از لذّت‌هاى مشروع زندگى، محروم كنند.
2. رعايت مقتضيات زمان
پيشوايان دين، همواره مقتضيات زمان خود را در مقدار مصرف و چگونگى آن، رعايت مى‌كردند؛ بدين معنا كه اولاً، امامان، كارى را كه موجب انگشت‌نما شدن آنها شود، انجام نمى‌دادند. از اين رو، امام صادق( در پاسخ كسى كه به او ايراد مى‌گيرد كه: چرا بر خلاف سيره جدّت امام على( ـ كه از لباس‌هاى ارزان و خشن استفاده مى‌كرد ـ ، از لباس نو و نرم استفاده مى‌كنى؟! مى‌فرمايد: على( در زمانى از آن نوع لباس استفاده مى‌كرد كه در فرهنگ عمومى، زشت نبود و اگر در زمان ما چنين لباسى مى‌پوشيد، انگشت‌نما مى‌شد. بنا بر اين، بهترين لباس در هر زمان، لباس مردم همان زمان است . ۲
ثانياً، در شرايط مناسب اقتصادى ـ كه همه مردم مى‌توانستند از امكانات مناسب زندگى، بهره‌مند شوند ـ امامان( نيز از استفاده از مواهب الهى، پرهيز نمى‌كردند. به همين جهت، در روايتى ديگر، امام صادق( در پاسخ به اين ايراد سفيان ثورى كه به ايشان گفته بود: چرا پدرانت از لباس‌هاى زيبا استفاده نمى‌كردند؛ امّا شما استفاده مى‌كنيد؟ مى‌فرمايد: آنان در روزگارى زندگى مى‌كردند كه مردم در فقر و تنگ‌دستى بودند؛ ولى در شرايط كنونى ـ كه وضع اقتصادى مردم خوب است ـ نيكان، سزاورترند كه از مواهب الهى، بهره‌مند شوند . ۳
3. در تنگنا قرار ندادن خانواده
قناعت و ساده‌زيستى پيشوايان، موجب در تنگنا قرار دادن خانواده و سخت‌گيرى بر آنان نبود. شيخ كلينى از امام صادق( روايت كرده كه: پيامبر خدا( امكانات مورد نياز خانواده خود را به خوبى تأمين مى‌كرد و درباره فلسفه اين اقدام ايشان مى‌فرمايد:
إنَّ النَّفسَ إذا عَرَفت قُوتَها قَنِعتَ بِهِ و نَبَتَ عَلَيهِ الَّلحمُ؛۴
1.. الكافي، ج۱، ص۴۱۰، ح۳.
2.. همان، ج۱، ص۴۱۱، ح۴؛ ج۶، ص۴۴۴، ح۱۵.
3.. مطالب السؤول، ص۸۲.
4.. الكافي، ج۶، ص۴۴۴، ح۱۳.
